در روزهایی که فروشگاههای بزرگ کمر به قتل همه خرده‌فروشان کوچک زده‌اند و برندهای قدیمی اجازه نمایش صنایع دستی محل را نمی‌دهند، وب‌سایت‌ها توانسته‌اند برای افرادی که در بین کمپانی‌های عظیم ندارند، جایی باز کنند. مثلا اینستاگرام پر از صفحات افرادی است که با استفاده از هنر پخت و پز مشتری پیدا می‌کنند. تلگرام پر از صفحه خیاطی است یا سایت دیوار پر از کاربرانی است که هنر دستشان را در خانه و پشت گوشی به فروش می‌گذارند. این نوع از اقتصاد کارآفرینی که در دیوار رایج شده از یک مبادله اینترنتی کمک می گیرد. مبادله‌ای که گاهی به جای اینکه در سوپرمارکت و مغازه انجام شود مستقیما از مزرعه و کارگاه نشات می‌گیرد، در اینترنت آپلود می‌شود و به دست مشتری می‌رسد.
کارآفرینی آنلاین این روزها با صدای بلندی در حال بازپس‌گیری عرصه‌های خرید و فروش است. در حالی که برندهای بزرگ فرصت خودنمایی از این هنرهای دست‌ساز محلی را گرفته‌اند در وب‌سایت‌ها می‌توان محصولاتی پیدا کرد که در کارخانه ساخته نشده‌اند و فرصتی برای حضور پر زرق و برق در تبلیغات شهری و رسانه‌ها ندارند. برای مثال نمونه‌های زیادی حتی در همین ایران وجود دارند. زنی که در یزد زندگی‌می‌کند و تابستان‌ها با گرم شدن هوا به همراه خانواده راهی شهر تالش می‌شود می‌گوید: «من هر سال تابستان گل‌های زیادی اینجا پرورش می‌دهم اما وقتی به شهرم در یزد برمی‌گردم همه گل‌ها خشک شده‌اند. برای همین فهمیده‌ام باید اواخر تابستان شروع به فروختن آنها بکنم تا هم مبلغ کمی درآمد داشته باشم هم کسی باشد که از گل‌ها مراقبت کند.»
این تجربه محافظت از هنرهای دستی یا محصولات خانگی در کشورهای مختلف به شکل‌های متفاوتی خودش را نشان می‌دهد. مثلا در Esty هم می‌توان هنرهای دستی متنوعی را فروخت. در این سایت هر فرد یک فروشگاه می‌سازد و محصولات خودش را که عمدتا دست‌ساز هستند می‌فروشد یا اینکه هنر خودش را آنجا آموزش می‌دهد. تنوع آن هم شامل پوشاک، جواهر، بدلیجات، لوازم آشپزخانه و … می‌شود. اگرچه Esty در اروپا و آمریکا نقش پررنگی دارد اما این روش درآمدزایی بیشتر کمک بزرگی برای مناطق کمتر توسعه‌یافته است. همان طور که در پژوهش‌های زیادی نشان داده شده، در کشورهای کمتر توسعه یافته تولیدکننده‌های هنرهای دستی بیشترین استفاده را از خرید و فروش اینترنتی می‌برند.
در ایران هم وب سایت‌هایی به زبان فارسی هستند که فقط به فروش هنرهای دستی می‌پردازند اما هیچ کدام به اندازه «دیوار» معروف نشده‌اند. با اینکه دیوار همه شهرتش را مدیون خرید و فروش محصولات دست دوم بوده اما به مرور زمان در سایه آن بازار دیگری برای هنرهای دستی هم باز شده است. بازاری که اجازه می‌دهد خلاقیت‌های فردی فروشنده‌ها به نمایش دربیاید. در سایت دیوار هم بخش بزرگی از فروشنده‌های هنرهای دستی یا محصولات خانگی، ساکن شهرهای کمتر توسعه‌یافته و یا روستاها بوده که اتفاقا از طریق این وب سایت مجالی برای حضور پیدا کرده‌اند.
تفاوتی که دست‌سازهای نمایش داده شده در دیوار با سایت‌های انگلیسی زبان دارد این است که در esty و artfire کمتر محصولات سنتی به فروش می‌رسد؛ تمایزی که از سبک زندگی متفاوت در کشورها ناشی می‌شود و از این جهت دیوار را از دیگر سایت‌های مشابه جدا می‌کند. در دیوار کاربران ماست مایه شده را آگهی می‌کنند، شوید خشک شده می‌فروشند یا رب گوجه و آب لیمو درست می‌کنند و به نمایش می‌گذارند. یعنی محصولات خانگی هم در این سایت یک جای به خصوص دارند که در وب سایت‌های خارجی زبان دیده نمی‌شود. محصولاتی که احتمالا به دلیل اینکه بیشتر از سوی زنان ساخته می‌شوند کمتر به عنوان یک هنر شناخته شده‌اند. یکی از زنان ترشی‌فروش در سنندج می‌گوید:«من هر پاییز مشغول درست کردن ترشی می‌شوم و محصولاتم را ضمانتی به مشتری می‌دهم. قبلا مغازه به مغازه باید می‌رفتم تا یک نفر حاضر شود ترشی‌هایم را بخرد اما الان مشتری‌ها مستقیما به خودم زنگ می‌زنند و دیگر مشتری ثابت هم پیدا کرده‌ام.» او که توجه زیادی به تناسب قرار گرفتن کلم و هویج برای گرفتن عکس داشته تا احتمالا در فروشش تاثیرگذار باشد می‌گوید مشتری‌های فصلی به کمک دیوار پیدا کرده که هر سال منتظر جاافتادن ترشی‌هایش می‌شوند.
زن دیگری که از طریق دیوار تجربه فروش محصولات نمدی را داشته و در شیراز زندگی می‌کند با فروختن جامدادی، گل سر، پرده و تزئینات نمدی روی یخچال شکل جدیدی برای تولید این محصولات محلی نمدی ارائه کرده است تا با نیازهای روز پیش برود. جالب اینکه از طریق دیوار این زنان نمدباف مدرن در شهرهای مختلف همدیگر را پیدا کرده و برای ارتباط با یکدیگر گروهی ساخته‌اند. شبکه ارتباطی جدید آنها در تلگرام به آنها کمک کرده تا توانایی‌های خود را برای نمدبافی آموزش دهند، سوال‌های خود را بپرسند و گاهی در قیمت‌گذاری محصولاتشان با هم توافق کنند. اتفاقی که بدون پلتفرم‌های آنلاین امکان پذیر نبود.
زنده نگه داشتن هنرهای دستی
یکی از مهمترین کاربری‌های این وب‌سایت‌ها معرفی هنرهای دستی متعلق به فرهنگ شهرهای کوچک و گسترش آن بوده است. برای مثال الیف اردوغلو نویسنده مقاله‌ای درباره فروش اینترنتی محصولات دستی از یک نوع کانی به نام «کف دریا» در اسکی‌شهیر ترکیه ادعا می‌کند که تولید این محصولات نیاز به مهارت‌های زیاد، توانایی بالا و تجربه طولانی داشت. شغلی آبا و اجدادی که این روزها شکل و شمایل متفاوتی دارد. صنعتگران آن در شهری کوچک توانستند به دور از مراکز تجاری بزرگ شروع به فروختن اینترنتی این محصولات کنند و این بازار کوچک را به اطراف معرفی کردند. کانی کف دریا در ترکیه به دلیل خاصیت مواد معدنی برای حکاکی بسیار مناسب است و در حالی که در قرن هفدهم وسایل زیادی از این ماده معدنی ساخته می‌شد امروز بیشتر از آن برای درست کردن پیپ استفاده می‌شود. این صنعت در ترکیه بیشتر در انحصار تجارت‌های خانوادگی است و ۷۰ درصد از محصولات آن به شکل پیپ یا زیورآلات به آمریکا صادر می‌شود. بسیاری از این محصولات در سایت‌هایی مثل alibaba.com و gittigidiyor.com فروخته می‌شوند. به زبان دیگر فروش صنایع دستی خودش را با ابزارهای جدید ارتباطی فناوری‌های جدید و رسانه‌های آنلاین منطبق کرده است.
به همین دلیل نویسنده با استفاده از تجربه مردم این شهر می‌نویسد که اینترنت نقش مهمی در کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری دارد. «یکی از فواید فروش غیرمستقیم کالا این است که احتمال شکست محصولات کمتر می‌شود چرا که این نوع تجارت مبتنی بر سفارش است و فقط زمانی که مشتری کالایی بخواهد برای او ساخته می‌شود.»
جلوگیری از مهاجرت روستاییان
در کشورهای دیگر هم خرده‌فروش‌های اینترنتی با فروش محصولاتی متعلق به فرهنگ همان نقاط مخاطبان خود را گسترش داده‌اند. در حالی که کمبود اطلاعات درباره محصولات، فرهنگ و صنعت یک منطقه می‌تواند مشتریان را از خرید این کالاها منع کند، اینترنت به مهمترین واسطه تولیدکنندگان صنایع دستی برای معرفی به جهانیان تبدیل شده است. چرا که در واقع دسترسی آنها را به بازار گسترده‌تر می‌کند تا به جای اینکه در زیرزمین نموری منتظر مشتری بنشینند، به سراسر جهان دسترسی داشته باشند. برای مثال می‌توان به پروژه‌ای به نام «آشا» اشاره کرد. آشا یک موسسه فروش هنرهای دستی هندی است که هزاران تولیدکننده به همراه 
خانواده‌هایشان در آن هنرهای دستی خودشان را از طریق آن به فروش می‌گذارند. محصولات چوبی و پارچه‌ای بیشترین سهم را در این وب سایت دارند و بخش بزرگی از مشتریانشان را از آمریکا جذب می‌کنند. این وب سایت ماموریت خودش را این تعریف کرده که با فروش اینترنتی، مهارت‌های مرتبط به صنایع دستی محلی هند را حفظ و صادر کند. یکی از چشم‌اندازهای این وب سایت این است که با این کار از مهاجرت روستاییان به شهر و سپس افزایش شهرنشینان فقیر که روی زمین کار می‌کنند جلوگیری می‌کند.
در بنگلادش هم سایت HEED مسئولیتی مشابه به آشا در هند دارد که از هنرهای منطقه‌ای و محلی به این شیوه محافظت می‌کند. یعنی هنرمندان روستایی و حاشیه شهر در این وب سایت آثار خود را نمایش می‌دهند و مشتری جذب می‌کنند. انگلیس و سپس آمریکا بزرگ‌ترین خریدار آنهاست. این موسسه هم هدف خودش را گسترش بازار و اشتغال در حوزه صنایع دستی از طریق خرید و فروش اینترنتی عنوان کرده است. هدفی که هر پلتفرم آنلاین خرید و فروش هنرهای دستی به آن خواهد رسید.
منابع:
Eroglu Hall ,Elif .(2013). use of Internet in Selling of Handicrafts: Turkish Meerschaum
Batchelor, s.j & webb, Mike.(2002). E-commerce options for Third World craft producers
یک پاسخ
سلام, من میخوام محصولاتما به استرالیا و از اونجا به کشور مقصد بفرستم ایا باید در استرالیا مالیات بپردازم و بدلیل تحریم ها ایا اینکار منع قانونی داره یا نه؟ممنون میشم کمک کنید.