در روزهای منتهی به کسب رای اعتماد وزرای پیشنهادی رئیس جمهوری جدید، فضای مجازی پر از تصاویر گزینه‌های معرفی شده و برنامه‌های آن تعدادی است که سعی کرده‌اند پیش‌زمینه ذهنی برای نمایندگان ایجاد کنند. این اتفاق باعث شده علاوه بر نمایندگان و کمیسیون‌های تخصصی مجلس، حتی مردم عادی هم به شدت مشغول قضاوت وزرای آینده باشند و در شبکه‌های اجتماعی اظهار نظر در مورد توانایی وزرای احتمالی از در و دیوار می‌بارد.
ما هم قصد داریم به عنوان رکن چهارم دموکراسی، نظری بیاندازیم به برنامه وزیر صنعت، معدن و تجارت که اختصاراً «صمت» خوانده می‌شود و صنعت خودروسازی هم از ارکان مهم آن محسوب می‌شود و هر جا که خودرو باشد ما هم طبیعتاً هستیم. بالاخره اگر برای نمایندگان مجلس چهار سال یک بار چنین موقعیتی پیش می‌آید، ما هر روز خدا مشغول بررسی مقامات و مسئولان هستیم و نکته‌های‌مان را نقدأ یعنی به صورت نقد سازنده ارائه می‌کنیم ولو هیچ کس هم به حرف ما گوش ندهد!
در آستانهٔ دکترا
احتمالا شنیده‌اید که وزیر پیشنهادی رئیس جمهوری برای وزارت صَمت، آقای سید رضا فاطمی امین است. فاطمی امین متولد ۱۳۵۳ در شاهرود است و از او به عنوان سیاستمدار ایرانی یاد شده در حالی که سوابق بدین گونه نشان نمی‌دهد. او دارای مدرک مهندسی الکترونیک، مهندسی سیستم‌های اقتصادی و اجتماعی (کارشناسی ارشد) و دکترای تخصصی مدیریت راهبردی دانش (در مرحله اخذ دانشنامه) است.
سوابق اجرایی (که البته سیاسی نیستند) او نیز عبارتند از معاونت برنامه‌ریزی وزارت صنعت، معدن و تجارت، معاون برنامه‌ریزی توسعه و فناوری وزارت صنایع و معادن، عضو هیأت عامل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، مشاور وزیر و رئیس ستاد تحول صنایع و معادن، مدیر عامل سازمان اقتصادی رضوی، مجری طرح نوسازی خودروهای فرسوده و قائم مقام آستان قدس رضوی.
پیش از آن، اما منتشر شدن بخشی از ایده‌ها و برنامه‌های او برای صنعت خودروسازی ایران این فرصت را به ما داده تا با افکار ایشان برای این وزارت‌خانه بسیار مهم و عریض و طویل آشنا شویم. رضا فاطمی امین در صفحه اینستاگرام خود گفته که در جوانی فردی ایده‌آل (احتمالاً منظور ایده‌آل‌گراست) بوده است و جملات پراکنده او در مورد مدیریت و اقتصاد، چندان تصویری از این خصلت او نشان نمی‌دهند.
فوق ایده‌آل در برنامه!
با اینکه یک برنامه مفصل از فاطمی امین به کمیسیون مربوطه در مجلس ارائه شده، اما چند پاراگراف مربوط به صنعت خودرو برای ما جذاب‌تر است. ما که نه معدن داریم و نه در تجارت صاحب‌نظریم، عجالتاً روی همین چند پاراگراف مربوط به خودرو تمرکز کردیم چون ایده‌های وزیر پیشنهادی برای صنعت خودرو که صنعتی ملموس و آشنا برای آحاد جامعه است، می‌تواند سنجش مناسبی برای موفقیت یا ناکامی او باشد.
در بخش مربوط به صنعت خودرو در برنامه سید رضا فاطمی امین، ایده‌ها و اهداف مفصلی مربوط به نیمه دوم سال ۱۴۰۰ و سال‌های بعدی دیده می‌شود که به عبارت دقیق همه آمال و آرزو‌های این حوزه از صنعت در ایران است. در واقع به نظر می‌آید فاطمی امین همه خواسته‌های کارشناسان و دست‌اندرکاران صنعت خودرو را فهرست کرده و می‌خواهد همه آنها را ظرف ۴ سال به واقعیت تبدیل کند.
انگار که همه تجربه مرسدس بنز، فورد و تویوتا در این ۱۳۵ سال فهرست کرده باشید و بخواهید آن را در کپسول زمانی ۴ ساله به عمل تبدیل کنید! حقیقتاً این همه ایده‌آل‌گرایی هم حقیقتاً عجیب و دور از توان بشری است مگر آنکه مثل تیم‌های فوتبال، کلیه صنعتگران ایران خودرو و سایپا را به صورت تیمی با همقطارانشان در تویوتا و فولکس واگن معاوضه کنند!
عملیات غیرممکن شش ماهه!
در اهداف و اقدامات او برای نیمه دوم سال جاری چند مورد جالب وجود دارد که بعید است حتی تا پایان سده ۱۴۰۰ محقق شود! مثلاً در بند چهارم که شامل الزام برای کاهش مصرف سوخت در سبد خودروهای تولیدی است، باید به این نکته توجه کرد که محقق شدن شاخص کاهش مصرف سوخت نیاز به تغییرات بنیادی در جنبه‌های مختلف صنعت خودرو دارد؛ از طراحی بدنه گرفته تا تولید نسل جدید پیشرانه‌ها و تغییر در سیستم برق و الکترونیک اتومبیل و حتی تولید بنزین و ارتقای استاندارد آن. البته این همه تغییر روی کاغذ امکان‌پذیر است، اما دست‌کم ۳۰ سال در یک شرایط ایده‌آل زمان می‌برد.
حتی با این فرض که این تغییرات در صنعت خودرو ایران تا سال ۲۰۵۰ رخ دهد باید به این نکته توجه داشت که از سال ۲۰۳۰ قرار است در بیشتر خودروسازی‌های دنیا، به تدریج و با شیب نسبتاً تندی، خودروهای برقی جای خودروهای بنزینی و دیزل را بگیرند و به این ترتیب، تحولات در زمینه خودروهای بنزینی اساساً موضوعیت نخواهد داشت!
در مورد بند ۱۱ که گفته «۱۰ هزار خودروی اقتصادی باید ساخته شود» نیز می‌توان گفت که ظاهراً خوش‌خیالی کاملاً جای ایده‌آل‌گرایی را گرفته است. اساساً تولید خودروهای تجاری و کار با خودروهای سواری بسیار متفاوت است و اساس خط تولید نیز بر مبنای ساخت محصول به صورت تک‌تک است.
متاسفانه تولید‌کنندگان خودرو در ایران به غیر از بدنه و اتاق، در زمینه مجموعه‌هایی مثل موتور و گیربکس و سیستم انتقال نیرو به شدت از تکنولوژی روز دنیا عقب هستند و به همین خاطر است که هنوز کامیون ماک ۶۰ سال قبل ساخته مرحوم اصغر قندچی، در جاده‌های ایران می‌تازند. در عین حال، تولید ۱۰ هزار دستگاه کامیون و اتوبوس در ۶ ماه یک ماموریت غیرممکن است، شاید هم اینجا زیر پیشنهادی پا توی کفش طنزپردازان کرده و مزاح کرده‌اند جناب فاطمی امین …
خودتان قضاوت بفرمایید
در بخش اهداف میان‌مدت نیز بند‌های هیجان‌انگیز و رویایی زیادی دیده می‌شوند که خواندن آنها بسیار آسان است، اما عملیاتی شدن این همه پیشرفت نیاز به تغییر افکار و رفتار همه آحاد جامعه از کارگران گرفته تا مدیران و حتی خریداران و مصرف‌کنندگان این صنعت بزرگ و پرماجراست.
قبل از هر چیز باید ساختار دولتی دو خودروساز بزرگ ایران تغییر کند و بالاخره رویای خصوصی‌شدن آنها تحقق پیدا کند. در حالی که نخستین مانع در این امر خود دولت و حاکمیت بوده است. بگذریم از این موضوع که تغییرات بزرگ نیاز به سرمایه‌گذاری خیلی بزرگ دارند و حالا هم که جیب دولت خالیست گرچه وزیر از نظر ایده، عالی‌ست!
بحث شیرین صادرات!
از قول آقای فاطمی امین نکته‌هایی برای بخش تجارت خودرو هم ذکر شده که تا اندازه‌ای حیرت‌انگیز و در عین حال امیدآفرین است. وزیر پیشنهادی صمت اعلام کرده که در سال ۱۴۰۴ تولید خودرو در ایران به ۳ میلیون دستگاه خواهد رسید که قرار است یک میلیون دستگاه آن صادر شود! همین بخش صادراتی حسابی بنده را هیجانزده کرده است. چرا که قرار بود روزگاری صادرکننده پژو ۲۰۶ سدان و رنو لوگان (اسم صادراتی تندر ۹۰) به کشورهای منطقه باشیم، اما هیچ وقت تولید آنها به مرز صادراتی نرسید.
از طرفی تولید در برخی کشورها هم کلی ماجرا داشت. در سوریه خط تولید راه انداختیم، جنگ شد. در ونزوئلا خط تولید دایر کردیم هوگو چاوز جوانمرگ شد و کشورش در تورم غرق شد. در سنگال سمند تولید کردیم، جمعیت فیل‌ها نصف شد. جناب وزیر، بالاغیرتاً در انتخاب کشورهای مقصد دقت بفرمایید که این مسائل تکرار نشود!
به هر حال یک میلیون دستگاه صادرات شوخی‌بردار نیست. مرسدس بنز هم نتوانسته در حدود ۴ سال به یک میلیون صادرات برسد! قربانت گردم، اگر بفرمایید قرار است چه خودروهایی هم صادر بشود هم خوشحال می‌شویم! بالاخره صادرات یک موضوع ملی است و ما هم به سهم خودمان سعی می‌کنیم به هر طریق ممکن محصولات صادراتی خودمان را در کشور مقصد تبلیغ کنیم و گوشه‌ای از کار را گرفته باشیم. لطفاً مقاصد صادراتی را هم این بار در کشورهای خوش آب و هوا تری انتخاب کنید! سنگال و ونزوئلا خیلی پشه داشتند و هنوز جای نیش آنها مثل سالک در تن اینجانب مانده است!
تا اینجا ما روی سه ، چهار و … عنوان از برنامه دست گذاشتیم و این همه آسمون ریسمون به هم بافتیم. به عنوان یک شهروند عادی خودتان به بخش‌های دیگر این برنامه نظری بیندازید و کلاه خود را قاضی کنید که وزیر پیشنهادی صمت می‌تواند رأی اعتماد بگیرد یا نه؟
