در این رویداد، متخصصان و فعالان اکوسیستم دیجیتال ایران در کنار افراد دارای معلولیت گرد هم آمدند تا درباره راهکارهای عملی برای دسترسی‌پذیری بیشتر خدمات دیجیتال به تبادل نظر بپردازند.
هدف رعد نه فقط آموزش بلکه توانمندسازی است
آنت میناسیان، مدیرعامل مجتمع آموزشی، نیکوکاری رعد ضمن تشکر از حاضران برنامه دربارهٔ تاریخچه تاسیس و هدف رعد گفت: «مجتمع آموزشی نیکوکاری رعد، که توسط مهندس احمد میرزاخانی در زمان جنگ تأسیس شد، با رویکردی فراتر از آموزش صرف فعالیت می‌کند. این مرکز با ارائه کلاس‌های متنوع از جمله هنری و برنامه‌نویسی، بر توانمندسازی و اشتغال‌زایی افراد دارای معلولیت تمرکز دارد.» او در ادامه توضیح داد که رعد با هدف ایجاد تغییر نگرش در جامعه، اقدامات فرهنگی گسترده‌ای انجام داده، از جمله تولید محتوای آموزشی برای مدارس که نتایج مثبتی در پذیرش تفاوت‌ها توسط دانش‌آموزان داشته است.
مدیرعامل رعد همچنین بر اهمیت مشارکت همگانی در دسترسی‌پذیری محیط فیزیکی تأکید کرد و از همه شرکت‌های اکوسیستم دیجیتال دعوت کرد تا رعد را خانه خود برای گسترش دسترسی‌پذیری دیجیتال بدانند.
دسترسی‌پذیری، مفهومی فراتر از اعداد
امید هاشمی، کارشناس دسترسی‌پذیری دیجیتال دیوار، در پاسخ به این سؤال که آیا اقدامات دسترس‌پذیری باعث افزایش تعداد کاربران دارای معلولیت در پلتفرم دیوار شده است، گفت: «اصولاً دسترسی‌پذیری باید فراتر از عدد و رقم دیده شود؛ این یک وظیفه برای کسب‌وکارها و یک حق مسلم برای کاربران با نیازهای خاص است.
به گفته هاشمی، هرچند پیاده‌سازی این استانداردها قطعاً به افزایش تعداد کاربران دارای معلولیت منجر می‌شود، اما حتی اگر این عدد یک نفر باشد یا یک میلیون نفر، اهمیت رعایت دسترسی‌پذیری تغییر نمی‌کند و مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها در این حوزه پابرجاست.
وی اضافه کرد: «در دیوار حل مشکلات دسترسی‌پذیری فقط به منظور افزایش آمار کاربران نبوده، بلکه ما برای حفظ و ماندگاری این استانداردها یک فرایند تثبیت‌شده طراحی و اجرا کرده‌ایم، فارغ از اینکه چه تعداد کاربر از این امکانات بهره‌مند می‌شوند. مهم این است که با توسعه دسترسی‌پذیری، فرصت برابر حضور در پلتفرم را برای همه اقشار، به ویژه افراد دارای معلولیت، فراهم کنیم.»
همراهی انسان و هوش مصنوعی برای رسیدن به دسترسی‌پذیری واقعی
حمیدرضا آب‌روشن، توسعه‌دهنده جاوا و مشاور دسترسی‌پذیری رهنما کالج، در سخنرانی خود با نمایش عملی قابلیت‌های هوش مصنوعی از جمله Gemini در توصیف ویدیو برای نابینایان، تصویری جامع از آینده دسترسی‌پذیری دیجیتال ارائه داد. او با اشاره به محدودیت‌های ابزارهای تست خودکار که تنها ۵۰ درصد مشکلات را شناسایی می‌کنند، بر اهمیت رویکرد ترکیبی تأکید کرد و گفت: «در حالی که هوش مصنوعی وظایف تکراری مانند بررسی متن جایگزین تصاویر و کنتراست رنگ را انجام می‌دهد، متخصصان انسانی می‌توانند بر جنبه‌های پیچیده‌تر مانند معناداری محتوا و تجربه کاربری واقعی تمرکز کنند.» به گفته او، آینده دسترسی‌پذیری نه در تقابل، بلکه در همکاری هوشمندانه انسان و هوش مصنوعی نهفته است.
عدم دسترسی‌پذیری افراد دارای معلولیت، نقض حقوق بشر است
محمد قاسم کفیلی، حقوقدان و دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق، در سخنرانی خود، دسترسی‌پذیری دیجیتال را نه یک ویژگی لوکس، بلکه یک حق بنیادین بشری معرفی کرد. او با اشاره به عضویت ایران در کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت و اصول قانون اساسی، عدم دسترسی‌پذیری را نقض آشکار حقوق بشر دانست. کفیلی با بیان تجربیات شخصی خود در استفاده از خدمات بانکی و سایت‌های دولتی، به مشکلات نقض حریم خصوصی و استقلال فردی اشاره کرد و با مقایسه قوانین ایران با کشورهای پیشرو که دارای ضمانت اجرایی قوی هستند، خواستار ایجاد الزامات قانونی برای رعایت حقوق دسترسی‌پذیری در ایران شد.
یک فعال حوزهٔ ناشنوایان: سکوتم از رضایت نیست
سهند سلیمان فلاح، فعال حقوق ناشنوایان، با روایتی از زندگی در دو دنیای متفاوت شنوایان و ناشنوایان، به چالش‌های عمیق دسترسی‌پذیری دیجیتال اشاره کرد. او با بیان اینکه زبان اشاره، زبان اول بسیاری از ناشنوایان است، به موانع روزمره از جمله پشتیبانی صوتی وب‌سایت‌ها، مشکلات نوبت‌گیری پزشکی و زیرنویس‌های نامناسب اشاره کرد. سلیمان فلاح تأکید کرد که سکوت جامعه ناشنوایان نشانه رضایت نیست و از تولیدکنندگان خواست با استفاده از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی، محصولاتی برای همه اقشار جامعه طراحی کنند.
بنیان‌گذار سایت نوشدارو: استفاده از سایت ما حق همه است
علی‌اصغر هنرمند، بنیان‌گذار سایت نارنجی و از اعضای بنیان‌گذار تیم نوشدارو با حضور در این رویداد گفت: «هویت تیم نوشدارو بر پایه تولید آموزش‌های پیشگیرانه برای عموم جامعه برای مقابله و جلوگیری از کلاهبرداری‌های دیجیتال است. تیم ما از ابتدا با همکاری دیوار، سایت را بر پایه استانداردهای دسترسی‌پذیری افراد دارای معلولیت طراحی کرد. این حق هر کسی است که از اطلاعات نوشدارو استفاده کند.»
دسترسی‌پذیری دیجیتال؛ مسئولیت همه تیم‌ها
مهسا منوچهری، کارشناس دسترسی‌پذیری دیجیتال شرکت Vosyn کانادا، در ارائه خود تأکید کرد که دسترسی‌پذیری یک وظیفه صرفاً فنی یا محدود به تیم توسعه‌دهنده نیست؛ بلکه مسئولیتی است که همه تیم‌ها و بخش‌های سازمان باید در تحقق و پایش آن سهیم باشند. او با اشاره به مثال‌های عینی، مثل عدم امکان ثبت‌نام کاربر نابینا به دلیل نبود برچسب مناسب در فرم، توضیح داد که حتی یک خطای ساده می‌تواند موجب حذف بخشی از کاربران از تجربه محصول شود.
منوچهری سه اصل موفقیت در دسترسی‌پذیری را اینگونه برشمرد: «در نظر گرفتن دسترسی‌پذیری از همان ابتدای توسعه، آگاهی و حساسیت تمام تیم‌ها (نه صرفاً دانش فنی)، و تقسیم مسئولیت‌ها میان مدیران محصول، طراحان، توسعه‌دهندگان، تیم محتوا و کنترل کیفیت.»
او توصیه کرد که هر نقش، چک‌لیست و ابزارهای تخصصی خود را داشته باشد و جلسات هماهنگی بین تیمی و بازبینی‌های دوره‌ای در دستور کار قرار گیرد. به‌علاوه، درج بیانیه دسترسی‌پذیری و ایجاد راه‌های ارتباطی برای دریافت بازخورد کاربران، نماد رویکرد اخلاقی و تعهد سازمان به برابری دیجیتال است. منوچهری در پایان تأکید کرد که هدف نهایی باید ارائه تجربه‌ای برابر و بدون مانع برای همه کاربران باشد—تجربه‌ای که از مشارکت و مسئولیت‌پذیری جمعی نشأت می‌گیرد.
راهکارهای عملی برای دسترسی‌پذیری دیجیتال
در پنل تخصصی رویداد با حضور متخصصان حوزه دسترسی‌پذیری، راهکارهای عملی و تجربیات سازمان‌های پیشرو در این حوزه به اشتراک گذاشته شد. پنل این برنامه با حضور هادی صدری، راهبر محصولات CSR دیجی‌کالا، مرضیه غفرانی، رئیس بازاریابی اینترنت سپ، مانی رضوی‌زاده، مشاور دسترسی‌پذیری برای افراد دارای معلولیت، امید هاشمی، متخصص دسترسی‌پذیری دیجیتال دیوار و علی‌اصغر هنرمند، فعال حوزه تکنولوژی و گرداننده و مجری پنل برگزار شد.
نگهبانی از دسترسی‌پذیری وظیفه همگانی
هادی صدری، راهبر محصول CSR دیجی‌کالا، در پنل رویداد با تأکید بر اهمیت تجربه زیسته به عنوان نقطه شروع دغدغه‌مندی نسبت به دسترسی‌پذیری، گفت: «در خانواده‌ای بزرگ شدم که اطرافیانم دارای معلولیت بودند. همین باعث شد نیازها و چالش‌های این افراد برایم ملموس و مهم شود.» او تجربه خود را در دیجی‌کالا چنین توصیف کرد: «زمانی که فرصت ارتباط با گروه‌های مختلف از جامعه افراد دارای معلولیت را پیدا کردم، تازه فهمیدم چطور ایده‌های واقعی برای حل مشکلات دسترسی‌پذیری باید شکل بگیرند؛ چون هر گروه، نیازها و چالش‌های خاص خودش را دارد.»
صدری حضور افراد با نیازهای متنوع در تیم‌ها را کلیدی برای ایجاد نگرش و راه‌حل‌های بهتر دانست: «وقتی همکاری را با ویژگی کوررنگی داشتیم، تازه متوجه شدیم مشکل کسانی که کوررنگی دارند چقدر جدی است. چنین گوناگونی و تنوعی باعث می‌شود نسبت به راه‌حل‌های سطحی محتاط‌تر باشیم و پاسخ‌های دقیق‌تری پیدا کنیم.» او با اشاره به اهمیت همکاری با ذی‌نفعان اصلی افزود: «یک بار بر اساس شناخت ناقص‌مان مشکلی را برای کاربران نابینا برطرف کردیم اما وقتی یکی از همین کاربران تست گرفت، متوجه شدیم که راه‌حل‌مان کامل نبوده است.» صدری ادامه داد: «برای قانع کردن تیم‌ها و مسئولان در دیجی‌کالا نسبت به اهمیت دسترسی‌پذیری واقعاً جنگیدم و اگر همراهی و مطالبه‌گری خود افراد دارای معلولیت نبود، مطمئناً موفق نمی‌شدم.»
او در پایان خطاب به جامعه افراد دارای معلولیت و سازمان‌ها گفت: «خودِ ما در هر سازمان باید مطالبه‌گر و نگهبان دسترسی‌پذیری باشیم. هرجا مشکلی دیدیم، باید با جسارت برای حل آن پیش‌قدم باشیم و تا آخرین مرحله برای حل شدن آن ادامه دهیم. هیچ راهی برای رسیدن به دنیایی دسترس‌پذیر وجود ندارد جز اینکه با همراهی افراد با ویژگی مختلف این چالش‌ها را حل کنیم و بی‌شک فواید دسترس‌پذیری فقط برای افراد دارای معلولیت نیست.»
ناآگاهی سازمان‌ها از نیازهای واقعی افراد دارای معلولیت
مرضیه غفرانی، رئیس بازاریابی درگاه‌های اینترنتی شرکت پرداخت الکترونیک سامان کیش (سپ)، با اشاره به اهمیت دسترس‌پذیری خدمات پرداخت برای همه کاربران، از پیشرفت‌های اخیر در تدوین چارچوب‌های دسترس‌پذیری با همکاری شرکت شاپرک خبر داد. شرکت سپ موفق شده است با برگزاری جلسات متعدد با تیم‌های توسعه و طراحی تجربه کاربری و همچنین بهره‌گیری از دانش متخصصان دسترسی‌پذیری، درگاه پرداخت خود را برای استفاده افراد دارای معلولیت دسترسی‌پذیر کند.
غفرانی با اعلام برنامه‌های آتی شرکت برای توسعه بیشتر خدمات دسترس‌پذیر، تأکید کرد که ریشه بسیاری از کاستی‌ها در خدمات دیجیتال، نه بی‌توجهی بلکه ناآگاهی سازمان‌ها از نیازهای واقعی افراد دارای معلولیت است و از این جامعه دعوت کرد تا نیازها و انتظارات خود را مستقیماً با شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات در میان بگذارند
سختی استفاده از سایت‌های رزرو هتل و گردشگری برای افراد دارای معلولیت
مانی رضوی‌زاده، مشاور دسترسی‌پذیری، بر ضرورت نگاه جامع به دسترسی‌پذیری تأکید کرد. او با اشاره به چالش‌های دوگانه فیزیکی و دیجیتال در صنعت گردشگری، از مشکلات استفاده از سایت‌های رزرو هتل تا موانع حمل‌ونقل عمومی را برشمرد و اشاره کرد که استفاده از سایت‌های رزرو هتل و گردشگری نیز برای افراد دارای معلولیت بسیار سخت است. رضوی‌زاده همچنین به اهمیت دسترس‌پذیری در رویدادها اشاره کرد و حضور مترجم زبان اشاره در برنامه را نمونه‌ای از اقدامات ضروری دانست. او تأکید کرد که دسترس‌پذیری باید به یکی از ارکان اصلی سیاست‌های سازمانی تبدیل شود تا اشتغال و مشارکت اجتماعی برابر برای همه افراد جامعه محقق شود.
پایداری دسترسی‌پذیری، نیازمند فرآیند و مشارکت مستمر
امید هاشمی، کارشناس دسترسی‌پذیری دیجیتال دیوار، در پاسخ به این سؤال که چگونه می‌توان پایداری دسترسی‌پذیری را در محصولات تضمین کرد، گفت: «رفع مشکلات فعلی تنها گام آغازین است و حفظ دسترسی‌پذیری در طول زمان نیازمند طراحی فرآیندهای سازمانی مشخص است.» او بر اهمیت تدوین اسناد الزام‌آور و قرار دادن چک‌لیست‌های دسترسی‌پذیری در فرایند انتشار قابلیت‌های جدید تأکید کرد و افزود: «دسترسی‌پذیری باید همانند سایر باگ‌ها و ایرادات، توسط همه اعضای تیم جدی گرفته و پایش شود. همچنین لازم است مسئولیت هر فرد نسبت به دسترسی‌پذیری در هر موقعیت شغلی شفاف باشد.»
هاشمی به تجربه دیوار اشاره کرد که طی آن بازبینی دوره‌ای (هر سه ماه یک بار) برای سنجش وضعیت دسترسی‌پذیری انجام می‌شود تا تعداد مشکلات کنترل و در صورت افزایش، علل شناسایی و رفع گردد. او افزود به‌کارگیری ابزارهای تست خودکار در چرخه توسعه محصول ضروری است تا به پیشگیری از ایجاد خطاهای جدید کمک کند و مدیران نیز باید برای اجرای اسناد و فرآیندهای دسترسی‌پذیری حمایت عملی نشان دهند.
هاشمی درباره نقش افراد دارای معلولیت نیز گفت: «برای تحقق دسترسی‌پذیری پایدار، خود معلولان باید توانایی شناسایی مشکلات و ارائه راهکار صحیح را داشته باشند، انتقادات و پیشنهادهای خود را به شکلی هدفمند و با ادبیاتی مناسب به کسب‌وکارها منتقل کنند و از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی برای مطالبه‌گری متحدانه بهره بگیرند.» او همچنین نقش سازمان‌های مردم‌نهاد را در آموزش مهارت مطالبه‌گری به افراد دارای معلولیت و قرار دادن دسترسی‌پذیری در اولویت فعالیت‌های خود مهم دانست.
مشاهده فایل ارائه سخنرانان «رویداد دسترسی‌پذیری دیجیتال برای همه»
