قطعه‌سازی و خودروسازی در همه جای دنیا لازم و ملزوم هم هستند، اما در این میان قطعه باکیفیت سبب تولید خودروی با کیفیت بالا می‌شود و متقابلاً وقتی داستان برعکس باشد، کیفیت نهایی خودروی تولید شده هم چنگی به دل نمی‌زند. البته قطعهسازان و تامین‌کننده قطعات کارخانجات خودروسازی مجددا در نهایت، یک QC یا کنترل کیفیت قبل از سوار شدن قطعه روی خودرو انجام می‌دهند و خودروی خارج شده از روی خط نیز توسط کارشناسان در پیست مخصوص کارخانه یک تست ساده می‌شود تا نقصی در آن نباشد.
دنیای خودرو مملو از ساپلایرها (Suppliers) یا همان تامین‌کنندگان قطعه است، رقابت بسیار بالاست و هر کدام از برندها به دنبال در اختیار گرفتن سهم بیشتری از بازار هستند. برای مثال تامین‌کنندگان قطعه و تولیدکنندگان این قطعات به دو دسته شرکت‌های بزرگ و کوچک و تولیدکنندگان قطعات عمده (برای خودروهای تیراژ بالا) و قطعات محدود و سفارشی (برای خودروهای خاص از جمله سوپر اسپرت و لوکس‌ها و…) تقسیم‌بندی می‌شوند.
بیشتر بخوانید: بررسی آپشن‌های محبوب و نحوه آپشن‌گذاری خودروها در بازار ایران
نگاهی به برترین قطعهسازان خودرو در دنیا
عموماً در بخش نخست برخی آمارهای حدودی می‌گوید در دنیا ۱۰۰ تامین‌کننده قطعه بزرگ وجود دارند که برندهای مختلف خودرویی از آن‌ها تغذیه می‌کنند. از این میان و طبق آخرین آمار رسمی که در مارچ ۲۰۲۱ منتشر شده است، درحال حاضر در مقیاس بین‌المللی ۷ قطعه ساز هستند که در جدول بهترین‌ها از بین ۲۶ تا ۴۶ میلیارد دلار در طول سال سودآوری دارند. در این جدول، نام‌های مطرحی که البته شنیدن اسمشان هم دور از انتظار نیست قرار دارند و مثل همیشه آلمان‌ها که خودروسازی دنیا را هدایت می‌کنند، نمایندگان بیشتری دارند. این قطعهسازان به ترتیب مقام عبارتند از:
- کمپانی بوش آلمان با درآمد حدودی ۴۷ میلیارد دلار در سال
- کمپانی دنسو Denso ژاپن با درآمد حدودی ۴۲ میلیارد دلار در سال
- کمپانی مگنا Magna کانادا با درآمد حدودی ۴۰ میلیارد دلار در سال
- کمپانی تایرسازی کانتیننتال آلمان با درآمد حدودی ۳۵ میلیارد دلار در سال
- کمپانی ZF زد اف آلمان با درآمد حدودی ۳۴ میلیارد دلار در سال
- کمپانی آیسین سیکی Aisin Seiki ژاپن با درآمد حدودی ۳۳ میلیارد دلار در سال
- هیوندای موبیس Hyundai Mobis کره جنوبی با درآمد سالیانه ۲۶ میلیارد دلار در سال
این‌ها در حقیقت شرکت‌ها و هولدینگ‌های بسیار معتبر و قدیمی و بزرگی هستند که بخش بزرگی از قطعات برندهای مختلف و معروف خودرویی در دنیا را تامین می‌کنند. البته شاید این سوال برایتان پیش بیاید که چرا خودروسازان خودشان به پروسه طراحی و تولید قطعه روی نمی آورند؟
اگر بخواهم به‌صورت عامیانه توصیف کنم این بوده که یک آرشیتکت یا مهندس راه و ساختمان خودش تولید کننده اقلام و اجناس اولیه مثل بتون و تیرآهن و کلید و پریز و پارکت و سرامیک … و هزاران قلم مورد دیگر نیست، بلکه تمامی این اقلام را از تامین کننده‌های مختلف خریده و سپس خودش به‌عنوان فوت نهایی کوزه‌گری ساختمان‌سازی را شروع کرده است. برای خودروسازان نیز همین داستان مصداق پیدا می‌کند و چون پروسه طراحی و تولید قطعه یک علم بسیار حساب شده و نیازمند مهندسی دقیق است، پس نیازمند متخصصان خاص خودش نیز می‌باشد.
نوع دوم قطعهسازان شرکت‌های کوچک هستند که شاید برایتان جالب باشد بدانید برخی از آن‌ها همین شرکت‌های معروف تیونر خودرو در دنیا هستند که درآمد خود را از تولید قطعه تامین می‌کنند. شرکت‌های نام آشنایی چون برابوس که برای مرسدس بنز قطعات متفاوتی تامنی می‌کند، شرکت منصوری که برای برندهایی چون پورشه و رولزرویس و … قطعه تولید می‌کند و یا هامان و ABT آلمان هم از این دسته هستند.
بیشتر بخوانید: چرا ایران باید در صنعت خودروسازی جهان سرمایه‌گذاری کند؟
حال که بحث خودرو شد شاید برایتان جالب باشد بدانید مثلاً یک خودروی به‌روز دنیا مثل مرسدس بنز A کلاس از چه شرکت‌هایی قطعاتش توسط شرکت دایملر تامین می‌شود. نخست اینکه تامین قطعات خودروها معمولاً به ۵ گروه تقسیم می‌شود شامل: نیروی محرکه، قطعات بیرونی، قطعات داخلی، الکترونیک و شاسی. برای مرسدس بنز A کلاس دقیقاً ۲۵ شرکت تامین‌کننده قطعه وجود دارند که اسامی چون Mahle، بوش، ZF، تاکاتا و مگنا بیشترین سهم را دارند. این اسامی حتی در تولید عموم کلاس‌های مرسدس بنز نیز سهیم هستند.
اگر بخواهیم به صورت جزئی‌تر به اسامی اشاره کنیم در تولید بخش قوای محرکه A کلاس ۴ شرکت حضور دارند: Mahle که پیستون را تامین می‌کند، Veritas قطعات سوخت رسان و انژکتور و … را تولید می‌کند، بخش موتوری و گیربکس که برعهده Schaeffler و Elringklinger است. این قطعاتی که روی خط تولید دراختیار خودروسازان است با نام OEM یا همان Original Equipment Manufacture یا قطعات اصلی کارخانه‌ای شناخته می‌شوند که هم کیفیت بالاتری داشته و هم کمی گران‌تر هستند. بخش دیگر تامین کنندگان نیز در بازار AM یا همان After Market حضور دارند که قطعات مورد نیاز و روزمره و مصرفی و موارد دیگر را برای مصرف‌کنندگان تامین می‌کنند.
حال از خودروی سواری مثل مرسدس بنز A کلاس فاصله گرفته و شاید برایتان جالب بتوجه باشد که بدانید مثلاً این داستان تامین‌کنندگان قطعه در خودروی سوپر اسپرتی چون لامبورگینی اوراکان چگونه است. لامبورگینی که در تملک شرکت آئودی آلمان قرار دارد و بسیار از قطعاتش مثل موتور و شاسی و … در برخی محصولات لامبورگینی مشترک است، قطعاتش از طریق ۳۰ شرکت تامین می‌شود. مثلاً تایرها از طرف پیرلی، منیفولد هوا از طرف Mahle، دیسک‌های ترمز از طرف برمبو، سیستم صوتی و جهت‌یاب و … از طرف هارمن، بلبرینگ‌های چرخ از طریق SKF و … هستند. در حقیقت، هر چه یک خودرو گران‌تر، لوکس‌تر و پیچیده‌تر می‌شود تعداد قطعات به‌کارگرفته شده منحصربه‌فرد در آن بیشتر شده و نیازمند تامین‌کنندگان بیشتری و حرفه ای‌تری است.
این داستان هم کاملا صدق می‌کند که هر چه یک خودرو قطعات بیشتر و الکترونیک پیچیده‌تری داشته باشد، دارای هزینه نگهداری بالاتر و امکان خرابی بیشتر است. و بر عکس این داستان، خودروهای ساده‌تر با قطعات کمتر بسیار هزینه نگهداری پایین‌تر و از دوام بالاتری برخودار باشند. در دنیا بهترین مثال برای این دسته خودروها تویوتا ژاپن و داچیا رومانی (در تملک رنو فرانسه است) و … هستند.
بیشتر بخوانید: آیا خودروسازان بزرگ دنیا به ایران برمی‌گردند؟
نگاهی به قطعه‌سازی خودرو در ایران
در کشورمان هم تا حدودی همین رویه در زنجیره طراحی و تامین و تولید وجود دارد و به گفته نجفی منش، رئیس انجمن صنایع همگن قطعه سازی، در گفتگو با خبرگزاری میزان بیان کرد: «در تولید هر کدام از خودروهای ما حدود ۸ هزار قطعه مورد استفاده قرار می‌گیرد».
در این خصوص، در اواخر آبان ۱۳۹۹ بود که مازیار بیگلو دبیر انجمن قطعهسازان در گفتگو با خبرگزاری ایرنا گفته بود: «با آغاز دوره تازه تحریم‌ها در سال ۱۳۹۸، واحدهای فعال قطعه‌سازی به ۹۰۰ واحد کاهش یافت، در سال ۹۹ نیز تا کنون ۲۰۰ واحد تعطیل یا نیمه تعطیل شده‌اند و اگر گشایشی ایجاد نشود، بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ واحد دیگر نیز به تعطیلی کشیده خواهند شد».
در کشورمان نیز عموم قطعات خودروهای خارجی به‌صورت وارداتی و آنطور که مسئولین امر می‌گویند عموم قطعات مورد نیاز خودروهای داخلی توسط قطعهسازان داخل کشور تامین می‌شود. برای مثال به نقل از فروردین ۱۳۹۸ بالغ بر ۲۹ میلیون و ۳۹۰ هزار و ۹۰۰ دلار لوازم و قطعات خودرو به کشور وارد شده بود که احتمال می‌رود بیشتر مورد مصرف خودروهای وارداتی بوده است.
در هر حال، حرفه و شاید بهتر است بگوییم علم طراحی و تولید قطعه در دنیا یکی از پرسودترین تجارت‌های موجود است و البته در کنار آن کارآفرینی بزرگی هم صورت می‌گیرد و این کارگران و کارشناسان و تکنسین‌ها هستند که چرخ این صنعت را در حال چرخش و رو به جلو نگاه می دارند.
این مسئله درخصوص خودروهای کلاسیک هم وجود دارد و برای مثال از دو طریق برای خودروهای قدیمی و کلاسیک و کلکسیونی تامین قطعه می‌شود. مثلا شرکت‌های قدیمی چون مرسدس بنز و ب‌ام‌و و پورشه و مازراتی و آلفارومئو و فراری و لامبورگینی و … خود دارای بخش‌ها یا دپارتمان و یا مرکز کلاسیک با نام کلاسیک سنتر Classic Center هستند که همچنان از روی کتابچه‌های گذشته و با روش‌های جدید و یا از شماره فنی اقدام به تولید قطعه می‌کنند. شرکت‌هایی هم هستند که به صورت خصوصی در تولید قطعات خودروهای کلاسیک مشغول هستند، اما از آنجایی که این پروسه بسیار دشوار و زمان‌بر و نیازمند سرمایه‌گذاری فراوان است، عموما شرکت‌های مادر خودروسازی خودشان تامین‌کننده بخش بزرگی از بازار قطعه هستند.
