تعارض منافع، عدم داخلی‌سازی و تحریم‌ها شاید بتواند پاسخ‌هایی برای تبیین عقب‌ماندگی اوضاع فعلی صنعت خودرو ایران ‌باشد، اما با بررسی‌های بیشتر به این نتیجه می‌رسیم که اتفاقاً انفعلال و بی‌‌برنامه‌بودن مسئولان، پدیده‌های بیشتری را توجیه می‌کند.

درحالی‌که ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو رشد تولید سالانه را رقم زدند، اما بررسی تیراژ تولید آنها در یک ماهه بهمن در قیاس با اولین ماه از فصل زمستان سال جاری نشان از افت حدود ۲۵ درصدی تیراژ تولید دارد.

طبق صورت‌های مالی خودروسازان تولید ماهانه آنها در بهمن، تنها ۶۶ هزار و ۵۰۳ دستگاه بوده است که در مقایسه با دی‌ماه، افت ۲۵ درصدی را نشان می‌دهد. این افت در حالی رخ داده که خودروسازان توانسته بودند در دی‌ماه به قله تولید ماهانه برسند و تیراژی نزدیک به ۸۹ هزار دستگاهی را به ثبت برسانند. اکنون آمار نشان می‌دهد خودروسازان در بهمن از قله تولید سرازیر شده‌اند. به این ترتیب پس از فروردین، اردیبهشت و مرداد، کمترین تیراژ ماهانه در بهمن به ثبت رسیده است.

قبلاً وزیر صمت اعلام کرده بود در کشور ظرفیت و زیر ساخت لازم برای تولید ۱ میلیون و ۶۰۰ تا ۱ میلیون و ۸۰۰ هزار خودرو در سال وجود دارد.

برنامه کلی وزارت صمت آن است که در سال ۱۴۰۱ ساختار صنعت خودرو و روابط بین قطعه‌ساز و خودروساز اصلاح شود و این صنعت آماده باشد تا با سرمایه‌گذاری‌های جدید در سال ۱۴۰۲، حجم تولید وعده داده‌شده در ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ محقق شود.

باتوجه‌به روند تولید در بهمن و با درنظرگرفتن این احتمال قوی که اوضاع در اسفند به همین شکل است، برنامه وزارت صمت برای تولید خودرو در سال ‌جاری محقق نخواهد شد. طبق برنامه وزارت صمت، قرار بود امسال نزدیک به ۱ میلیون و ۱۰۰ هزار دستگاه محصول سواری توسط ۳ خودروساز بزرگ کشور به تولید برسد. این در حالی است که باتوجه‌به میزان تولید ۱۱ ماهه (حدودا ۸۰۵ هزار دستگاه)، ۳ خودروساز بزرگ کشور باید در آخرین ماه سال حدود ۳۰۰ هزار دستگاه تولید داشته باشند؛ اتفاقی که قطعاً رخ نخواهد داد.

با درنظرگرفتن روند تولید ماهانه خودروسازان طی امسال، به نظر می‌رسد در بهترین حالت ۱۰۰ ‌هزار دستگاه خودرو در اسفند به تولید برسد. در نتیجه میزان کل تولید ۳ خودروساز بزرگ کشور در سال‌ جاری درنهایت به حدود ۹۰۰ ‌هزار دستگاه خواهد رسید. این پیش‌بینی نشان می‌دهد در بهترین حالت، خودروسازان ۲۰۰ هزار دستگاه از برنامه تولید امسال وزارت صمت عقب خواهند ماند.

بااین‌حال در مورد این که چرا خودروسازان دچار چنین افت سنگینی در بهمن شده‌اند، ۲ دلیل بیان شده است: اولی تغییر تاکتیک خودروسازان و دومی کمبود قطعات. دلیل اصلی ظاهراً به همین موضوع تغییر تاکتیک شرکت‌های خودروساز برمی‌گردد.

به نظر می‌رسد دلیل این مسئله را باید در تغییر برنامه خودروسازان در خطوط تولید جست‌وجو کرد. پیش‌تر سیاست‌گذار خودرویی به شرکت‌های خودروساز فشار می‌آورد تا تیراژ تولید خود را به هر نحو ممکن ولو به قیمت تولید خودرو به‌صورت ناقص افزایش دهد. اما اکنون به نظر می‌رسد این برنامه تغییر کرده و در حال حاضر خودروسازان به دنبال تکمیل محصولات ناقص خود هستند.

این تغییر برنامه در خطوط تولید خودروسازان بی‌ارتباط به فشارهایی که در چند وقت گذشته از ناحیه نهادهای نظارتی مانند سازمان بازرسی کل کشور به خودروسازان وارد شد، نیست. این موضوع در حالی است که نهادهای نظارتی مانند سازمان بازرسی کل کشور احتمال احتکاری‌بودن این خودروها را مطرح کرده‌اند. هرچه هست، عدم‌ عرضه این خودروها به بازار، در افزایش قیمت بی‌تأثیر نبوده است و به‌طبع با تجاری‌سازی آنها، احتمال کاهش یا حداقل کنترل قیمت خودرو در بازار وجود دارد.

[horizontal_slider url=’tehran/car?has-photo=true’  title=”جدیدترین آگهی‌های خودرو”]

تا همین چند هفته پیش، اولویت وزارت صنعت، معدن و تجارت و به تبع آن، خودروسازان، افزایش آمار تولید بود؛ ولو به قیمت تولید محصولات ناقص. درواقع وزارت صمت اصرار داشت در راستای آمارسازی، تولید بی‌وقفه ادامه یابد و این وسط، افزایش تیراژ ناقصی‌ها نیز چندان اهمیتی نداشت. این در حالی بود که ناگهان حساسیت روی پارکینگ‌های مملو از محصولات خودروسازان بسیار زیاد شد و با ورود دستگاه قضا و همچنین مجلس شورای اسلامی به این ماجرا، وزارت صمت، خودروسازان را ملزم به تغییر تاکتیک کرد. تاکتیک جدید خودروسازان اما در اولویت قرارگرفتن محصولات ناقص است؛ به نحوی که آنها از تولید روزانه خود کاسته و تکمیل و تجاری‌سازی ناقصی‌ها را در اولویت قرار داده‌اند.

با‌توجه‌به اینکه این تغییر تاکتیک از چند هفته پیش آغاز شده، اثرات خود را در آمار تولید بهمن نشان داده است. این تاکتیک هرچند به ضرر تولید تمام‌شده و وزارت صمت و خودروسازان نیز از سر ناچاری به آن تن داده‌اند، بااین‌حال به نظر می‌رسد روشی صحیح در پیش گرفته شده است.

اما معضل دیگری که خودروسازان در مسیر تولید با آن مواجه شده‌اند، کمبود قطعات داخلی است. همین چند روز پیش نامه‌ای از سوی انجمن قطعه‌سازان تهران انتشار یافت که در آن به‌نوعی عنوان شده بود باتوجه‌به مطالبات عقب افتاده شرکت‌های قطعه‌ساز، روند تأمین قطعات دچار اختلال شده است. گفته می‌شود قطعه‌سازان بالغ بر ۴۵ هزار میلیارد تومان از خودروسازان طلب دارند و این موضوع باتوجه‌به قرار داشتن در هفته‌های پایانی سال، حساسیت بیشتری پیدا کرده است.

قطعه‌سازان معمولاً در انتهای هر سال بیش‌ازپیش، روی مطالبات معوق خود مانور می‌دهند و از هر حربه‌ای برای دریافت آن استفاده می‌کنند. یکی از این حربه‌ها، کند کردن روند ارسال قطعات به خطوط تولید خودروسازان است که شنیده می‌شود از چندی پیش رخ داده و همچنان ادامه خواهد داشت. این موضع قطعاً تاثیر منفی روی تولید خودرو داشته و خواهد داشت. باید منتظر ماند و دید واکنش خودروسازان به آن چه خواهد بود.

***

شما می‌توانید جدیدترین اخبار خودرو را در بلاگ دیوار مطالعه کنید.