ماتریالیتی یکی از عناوین رو به رشد در دنیای پایداری حقوقی شرکت‌هاست که گروه‌های مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها (CSR) برای رساندن مفهوم فرصت‌ها و موفقیت‌های ابتکارات‌شان به ذینفعان داخلی و خارجی تلاش بسیاری می‌کنند. بسیاری برای ایجاد ادراک و تمرکز روی کارشان از ارزیابی ماتریالیتی استفاده می‌کنند.
ارزیابی ماتریالیتی چیست؟
ارزیابی‌های ماتریالیتی الگوهایی رسمی‌اند که هدف‌شان کمک به ذینفعان است تا اهمیت مسائل ویژه زیست‌محیطی، اجتماعی و روش‌های اداره‌کردن امور (ESG) را برای خود درک کنند. آنها با رسیدن به چنین نگرش‌هایی می‌توانند از آنها برای استراتژی‌ها و ارتباطات خود استفاده کنند و به شما کمک می‌کند داستان پایداری بهتری را تعریف کنید.
اگر شما هم در نظر دارید ارزیابی ماتریالیتی انجام دهید، ما هفت گام اساسی را که باید بخشی از برنامه ابتکاری شما باشد، پیشنهاد می‌کنیم:
- شناسایی ذینفعان داخلی و خارجی
- اجرای توسعه ذینفعان اولیه
- شناسایی و اولویت‌بندی چیزهایی که می‌خواهید مورد سنجش قرار دهید
- طراحی پیمایش ماتریالیتی خودتان
- راه‌اندازی پیمایش خودتان و آغاز جمع‌آوری ادراکات
- تحلیل ادراکات
- عملی‌کردن ادراکات
تعریفی برای ESG
شاخص ESG یکی از اصطلاحاتی است که طی یک دهه‌ی اخیر، درباره‌ی آن بسیار گفته و شنیده می‌شود. این شاخص که نام آن از ترکیب سه حرف اول کلمات محیط زیست (Environment) و دغدغه‌های اجتماعی (Social) و حاکمیت شرکتی (Governance) ساخته شده، جنبه‌هایی از فعالیت شرکت‌ها و کسب و کارها را می‌سنجد که در گزارش‌های اقتصادی و مالی متعارف، کمتر به آنها پرداخته می‌شود.
این شاخص به سه عامل اصلی در اندازه گیری پایداری و تأثیر اخلاقی سرمایه گذاری‌ها اشاره دارد. تعداد فزاینده ای از سرمایه گذاران برای تعیین اینکه آیا در نهایت می‌خواهند در یک تجارت خاص سرمایه گذاری کنند یا به سرمایه گذاری ادامه دهند، به این عوامل تکیه می‌کنند.
این عمل به انتخاب‌های شرکت‌ها برای آگاهی از محیط زیست، آگاهی اخلاقی و آینده نگر ارزش می‌دهد. در حالی که سرمایه‌گذاری ESG ممکن است در رویکرد خود برای دریافت اثرات زیست‌محیطی و اجتماعی اخلاقی شناخته شود، سرمایه‌گذاری ESG در هسته آن شامل سنجش پایداری بلندمدت یک شرکت است نه کوتاه‌مدت.
۱ – شناسایی ذینفعان داخلی و خارجی
ارزیابی‌های ماتریالیتی وقتی بیشترین ارزش را دارند که شما قادر باشید نگرش‌های متنوعی را از بخش‌های داخلی و خارجی شرکت جمع‌آوری‌کنید.
فرایند ماتریالیتی را با ایجاد فهرستی از گروه‌های ذینفع مرتبط شروع کنید، سپس با کسانی که می‌توانند چشم‌انداز معناداری برای استراتژی پایداری شرکت‌تان مهیا کنند، ارتباط‌های اصلی را ایجاد کنید. هم ارتباط‌های داخلی (مثل مدیریت اجرایی، مدیریت، مدیران منطقه‌ای، کارمندان) را در نظر داشته باشید، هم ارتباط‌های خارجی را (مثل شرکای تجاری، مشتریان کلیدی و سازمان‌های مردم‌نهاد) تا بتوانید محدوده گسترده‌ای از چشم‌اندازها را در سراسر زنجیره ارزش ارزیابی کنید.
۲ – اجرای توسعه ذینفعان اولیه
وقتی توجه تمام کسانی را که می‌خواهید درگیر پروسه کنید جلب کردید، خیلی سریع با آنها تماس بگیرید تا زمینه را مهیا کرده و به آنها اجازه دهید بفهمند که خواهان مشارکت‌شان هستید. در حالی که تا حد ممکن کارها را مختصر و مفید پیش می‌برید، اجازه ندهید جزییات ضروری از قلم بیفتند. اهداف شما باید به گروه‌های مشارکت‌کننده نشان دهد که چرا نگرش‌های بی‌مانندشان برای شما ارزشمند است و این نگرش‌ها چگونه در آگاهی‌بخشی به استراتژی پایداری و الگوهای تجاری شرکت شما مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۳ – شناسایی و اولویت‌بندی چیزهایی که می‌خواهید مورد سنجش قرار دهید
وقتی ذینفعان را شناسایی و درگیر فرایند کردید، مشخص کنید که می‌خواهید کدام شاخص‌های پایداری را بسنجید تا به‌درستی به نگرش‌ها و نیازهایی که می‌خواهید برسید. شاخص‌های پایداری اغلب به این سه روش دسته‌بندی می‌شوند:
- اقتصادی (مثل درآمد، سود، گردش مالی شرکت)
- اجتماعی (مثل آمارهای کار، حقوق بشر، مسائل مربوط به مصرف‌کنندگان، آثار اجتماعی)
- زیست‌محیطی (مثل نظارت بر مصرف آب، انتشار گازهای گلخانه‌ای، مدیریت پسماند)
از داده‌هایی که جمع‌آوری کرده‌اید، از هر نگرش اولیه‌ای که ذینفعان مهیا کرده‌اند، از تحقیقات رسانه‌ای و دیگر منابع مثل GRI (Global Reporting Initiative سازمان حسابرسی‌ای در هلند)، SASB (Sustainability Accounting Standards Board؛ هیئت استانداردهای بررسی پایداری، شرکتی غیرانتفاعی) و CSR Europe (شبکه‌ای تجاری در اروپا برای یکی‌کردن پایداری و مسئولیت) استفاده کنید تا مشخص شود کدام شاخص‌ها با تجارت شما ارتباط بیشتری دارند.
۴ – طراحی پیمایش ماتریالیتی برای خود شما چگونه باید باشد؟
ارزیابی ماتریالیتی برای رسیدن به بهترین نتایج باید رسمی باشد و بر مبنای درگیر شدن ذینفعان باشد- نه مثل کارگاه‌ها یا جلسات غیر رسمی پرسش‌وپاسخ. ما برای ساده‌کردن رقابت ذینفعان و ساده‌کردن تحلیل نتایج برای شما، استفاده از یکی از فرمت‌های پیمایش سنتی را پیشنهاد می‌کنیم.
در این پیمایش باید از ذینفعان بخواهید به اهمیت و تأثیر هریک از شاخص‌هایی که شما روی نمودار شماره‌داری مشخص کرده‌اید، نمره دهند- مثلاً از ۱ تا ۵ یا از ۱ تا ۱۰. این به شما داده‌های کمی‌ای را می‌دهد که قابل تحلیلند و آنها را می‌توان به‌شکل بصری توضیح داد. یک فضای اضافی هم برای نگرش‌ها و اظهارنظرهای نوشته‌شده بگذارید تا نتایج بهتری دریافت کنید.
وقتی محتوا و طرح پیمایش‌تان کامل شد، لازم است آن را در فرمی قرار دهید که دسترسی به آن آسان و تکمیلش ساده باشد. سرمایه‌گذاری روی نرم‌افزاری را درنظر بگیرید که می‌تواند مجموعه نتایج و گزارش‌ها را ساده کند یا از ابزار پیمایشی همچون Surveymonkey ، Typeform یا Google Forms استفاده کنید.
۵ – راه‌اندازی پیمایش خودتان و آغاز جمع‌آوری نگرش‌ها
حالا که اینفلوئنسرهای خود را شناسایی کرده، با آنها درگیر شده و پرسش‌های پیمایشی خودتان را ایجاد کرده‌اید، وقت آن است که دعوت‌شان کنید این پیمایش را انجام دهند. دوباره بروید سراغ ذینفعان‌تان، به آنها لینک‌های مربوط به پیمایش را بدهید و برای‌شان ضرب‌العجلی تعیین کنید.
بهعلاوه، حواس‌تان باشد از تمایل‌شان برای مشارکت تشکر کرده و به آنها منبعی از تمام پرسش‌هایی را که ممکن است داشته باشند، ارائه کنید. وقتی ضرب‌الاجل سرمی‌رسد، دوباره سراغ آنهایی بروید که هنوز پیمایش را انجام نداده‌اند تا ضرب‌الاجل را به آنها یادآوری کنید.
۶ – تحلیل نگرش‌ها
شما برای جمع‌آوری این نگرش‌ها سخت تلاش کرده‌اید و حالا وقت آن است مفاد آن را بررسی کنید. تمام نتایج را باهم بازبینی کنید و نمرات را بر پایه شاخص بازبینی‌شده دسته‌بندی کنید. می‌توانید براساس گروه‌های ذینفع (مثل نمرات داخلی در برابر نمرات خارجی، نمرات مدیریت در برابر نمرات کارمندان و غیره) کاتالوگ‌های متفاوتی طراحی کنید. حواس‌تان باشد که حتماً اظهارنظرهای خاص را مورد بازبینی قرار دهید، زیرا این اظهارنظرها اغلب جاهایی هستند که بیشترین ارزش‌ها حاصل می‌شوند.
نگرش‌ها را به‌طور فردی تحلیل کنید تا مشخص شود کدام مسائل برای هر گروه ذینفع اهمیت بیشتری دارد. بهعلاوه، تمام داده‌ها را کنار هم قرار دهید تا اشتراکات‌شان را بیابید. می‌توانید نمودارهایی ایجاد کنید و از این طریق مسیرها و مشاهدات را روی نمودار ببرید، ولی نتیجه نهایی باید نموداری ماتریسی باشد که ترسیم می‌کند هر شاخص در تناسبی خاص با تأثیر ذینفع چه نمره‌ای می‌گیرد.
۷- عملی‌کردن نگرش‌ها
در حالی که ارزیابی‌های ماتریالیتی قطعاً الگویی برای درگیر کردن ذینفعان است، ولی نباید پس از اینکه پیمایش به اتمام رسید، درگیری آنها هم پایان یابد. نتایج و نگرش‌های خود را با ذینفعان (و فراتر از آنها!) درمیان بگذارید. چنین چیزی به‌شکل معمول در یک گزارش رسمی پایداری انجام می‌شود، ولی با این روش و از طریق کانال‌های بیشتری همچون وب‌سایت شرکت یا رسانه‌ها به‌اشتراک گذاشته می‌شود.
اشتراک نتایج ارزیابی ماتریالیتی می‌تواند مثل نقطه آغازی برای ادامه گفتگو و حفظ درگیری با ابتکارات مربوط به پایداری‌تان باشد. از تمام بازخوردهایی که از ذینفعانی که به نتایج ارزیابی ماتریالیتی‌تان نگاهی انداخته‌اند، استقبال کنید تا پس از تکمیل ارزیابی بتوانید جریان گفتگو را حفظ کنید. بهعلاوه، یافته‌های خود را در استراتژی کلی پایداری‌تان ثبت کنید تا بتوانید برای هر گروه طرح‌های ارتباطی ایجاد کرده و داستان پایداری شرکت خود را به‌شکل مؤثرتری بازگو کنید.
با اینکه ارزیابی ماتریالیتی نیازمند زمان، تلاش و منابع است، در عین حال ابزاری بسیار ارزشمند برای جمع‌آوری نگرش‌هایی است که می‌توانند محرکی برای استراتژی پایداری شما بوده و گزارش‌های پرمعنایی را در اختیارتان بگذارند. اجرای ارزیابی ماتریالیتی هم اولین گام در فرایند ما برای توسعه استراتژی ESG است.
