مبادله و داد و ستد، در سال‌های اخیر دستخوش دگرگونی‌های بسیاری شده است. ورود استارتاپ‌ها به عرصه اقتصاد از یک سو و نوع نگرش جدید در عرصه بازارهای مالی نگاه افراد را به خرید و فروش و اقتصاد تغییر داده است.
حالا دیگر دوران تبلیغات دهان به دهان نیست؛ اینکه در مغازه خودت بنشینی و صرفا با یک ویترین ساده بخواهی مشتری‌‌های زیادی را پیدا کنی، باعث می‌شود از قافله رقابت عقب بمانی. حرف اصلی را در تجارت امروز خصوصا برای کسب و کارهای کوچک‌تر رسانه‌ها و تبلیغات می زنند. همچنین اهرم‌هایی که بتوانند کالای تو را به دیگران معرفی کنند، یکی از الگوهای جدید و البته اصلی برای آن است که بتوانیم در بازار حرفی برای گفتن داشته باشیم.
مدل‌های مختلف و تحول یافته خرید و فروش، انتظار افراد را از نوع خرید و داد و ستد متفاوت کرده است. حالا دیگر داد و ستد چهره به چهره کمرنگ‌تر یا غیرمعمول‌تر شده است. در فضایی که قدرت انتخاب در خانه بیشتر است و با یک کلیک می‌شود صدها و صدها جنس را مورد ارزیابی قرار داد، در ترافیک ماندن و مغازه به مغازه خرید کردن منطقی به نظر نمی‌رسد. از طرف دیگر شیوه مبادله در دوران امروز بر خلاف گذشته در تلاش است که الگوی خرید و فروش را نیز تغییر بدهد.
حالا دیگر خرید کالای دسته دوم بخشی از صنعت اصلی بازار است. صنعتی که از روش‌های مشارکتی بهره‌مند شده است و باعث می‌شود تا خریدار با حداقل هزینه به کالای مورد نظرش دست پیدا کند. استفاده مجدد از کالاها در تمامی دنیا بخش عمده‌ای از خرید مردم را تشکیل می‌دهد. این مساله در ایران شاید در ابتدای امر جزو تابوها به نظر می‌رسید، اما حالا دیگر خرید کالاهای دست دوم، بخشی از فرهنگ بخش متوسط ایرانی است. هم‌اکنون دیگر به کمک پلتفرم‌ها و همچنین آشنایی با روش‌های حمایتی از محیط زیست و همچنین اهمیت پس‌انداز و صرفه‌جویی در دوران مدرن، خرید اجناس دست‌دوم منافاتی با زندگی امروز ایرانی‌ها ندارد. مساله‌ای که می‌تواند ایران را هم مانند کشورهایی نظیر کانادا به ظرفیت‌های بالای اقتصادی برساند.
«دیوار»به عنوان یکی از اولین پلتفرم‌هایی که در خرید و فروش کالای دست‌دوم دست به ایده‌پردازی‌های جدید زد، به جرات یکی از اصلی‌ترین دلایلی است که ایرانیان را به سمت خرید کالای دست دوم سوق داد. دسترسی آسان، امکان مقایسه، و همچنین کاهش هزینه رفت و آمد و استفاده از اینترنت ارزان قیمت توانست دیوار را در تشویق مردم به خرید کالای دست دوم همراهی کند.
اکنون نزدیک به ۱۰ سال است که دیوار متولد شده و تاثیرات بسیاری را بر جای گذاشته و روزبه روز بر مخاطبان جدی آن فزوده می‌شود. این اپلیکیشن دیگر مغازه بسیاری از فروشندگان با کسب و کارهای کوچک است. همچنین آن‌هایی که پس از کرونا از عهده مخارج مغازه بر نمی‌آمده‌اند، دیگر معاملات خود را به سمت دیوار برده‌اند و اجناس خود را از این خروجی به دست خریدار می‌رسانند. دیوار هم‌اکنون مهم‌ترین قطب اقتصاد دست‌دوم در ایران محسوب می‌شود.
تعریف اقتصاد کالای دسته‌دوم
تعریف اقتصاد کالای دستهدومالگوهای دسته‌دوم یا «استفاده مجدد» مفهوم نسبتاً گسترده‌ای است که شامل گسترش طول‌عمر محصولات با آماده‌سازی آنها برای استفاده مجدد افراد دیگر می‌شود. این نوع از اقتصاد می‌تواند اشکال متفاوتی داشته باشد: اهدا، خریدهای دسته‌دوم، مبادله، اشتراک رایگان، اشتراک پولی، اجاره یا وام. الگوهای دسته‌دوم به‌شکل گسترده‌ای به‌عنوان فروش عمدی یا اکتسابی اجناس بادوام یا تاحدی بادوام تعریف شود:
- اجناسی که یا استفاده شده‌اند یا نو هستند؛
- اجناسی که کارکرد یا وضعیت اصلی‌شان حفظ شده؛
- اجناسی که قبلاً یک یا بیش از یک مالک داشته‌اند؛
- اجناسی با انتقال و استفاده مالکیت، یا فقط انتقال استفاده (اجاره)؛
- اجناسی که مبادله‌شان پیش یا پس از مالکیت اولیه با استفاده از پول رایج یا اهدای کامل تصمیم‌گیری شده؛
- و اجناسی که مصرف‌کننده آن را مصرف کرده ولی اغلب استفاده از آن توسط واسطه‌های گوناگونی تسهیل شده.
در سال ۲۰۱۴، Kijiji (بزرگترین اپلیکیشن خرید و فروش اجناس دست دوم در کانادا) دست به کیفیت‌سنجی چیزی زد که پیش از آن به‌شکل صریحی سنجیده نشده بود- اقتصاد کالای دسته دوم در کانادا. آنها بر این باور بودند که وقت آن است تا کانادایی‌ها درباره این بخش مهم از فعالیت اقتصادی چیزهای بیشتری فرا بگیرند.
چیزی که کیجیجی در سال‌های مختلف تجربه می‌کرد بسیار بزرگ بود. میلیون‌های کانادایی در اقتصاد کالای دسته دوم مشارکت می‌کردند. تأثیر اقتصادی مبادلات اقلام دسته‌دوم بین افراد و مشاغل هم‌سطح ارقام تولید ناخالص داخلی در سطح ایالتی بود. آنها در سطح اقتصاد خرد به این نتیجه رسیدند کانادایی‌ها در سال صدها دلار پس‌انداز کرده و اجناس دسته‌دوم خریده‌اند. به همان اندازه که میانگین تعداد اقلام مبادله‌شده برای هر فرد افزایش می‌یافت، منفعت مالی آن هم بیشتر می‌شد. معلوم بود که کانادایی‌ها در حال دروی سود مراودات اجتماعی بودند.
پنج سال مطالعه اقتصاد کالای دسته دوم رغبتی را برای روشی کاملاً متفاوت از نگاه به بازارها، تهیه‌کنندگان و مصرف‌کنندگان، و نقش‌های مربوطه‌شان روی سطح می‌آورد. این نقش‌ها و گرایش‌های جدید با تغییر چشمگیر دورنماها درباره نیاز به حفظ منابع‌مان و استفاده مناسب از آنها، و فراهم‌بودن فناوری‌ای که روش‌های جدیدی را برای استفاده از وسایل ایجاد می‌کند، تقویت می‌شوند. کیجیجی برای ممکن‌ساختن موفقیت اشخاص و کسب‌وکارهای کانادایی در کارهایی که انجام می‌دهند، سکویی حیاتی است- در اقتصاد کالای دسته دوم و فراتر از آن. ما بسیار مفتخریم که این گزارش سالانه را ارائه می‌کنیم و، به‌عنوان یکی از مجاری مهم در این اقتصاد، نقش بزرگی در رشد و ترفیعش در کانادا ایفا می‌کنیم.
چرا کانادایی‌ها در اقتصاد کالای دسته دوم مشارکت می‌کنند؟
جواب تک‌کلمه‌ای آن «پول» است. انگیزه‌های مالی دلیل عمده کانادایی‌هاست که یا اقلام دسته‌دوم را خریده یا فروخته‌اند.
هرچند برای مشارکت در اقتصاد کالای دسته دوم انگیزه‌های بشردوستانه و بوم‌شناسی (اکولوژیک) هم رشد داشته- انگیزه‌هایی که، در بسیار موارد با کمک فناوری، به رشد اقتصاد تسهیمی کمک کرده. با رتبه‌بندی انگیزه‌های مختلف از نمره ۱۰۰، انگیزه‌های بشردوستانه با فروش اقلام در اقتصاد کالای دسته دوم بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ از ۶۵ به ۶۹ افزایش یافت در حالی که انگیزه بوم‌شناسی برای خریدن اجناس دسته‌دوم از ۶۵ به ۶۷ افزایش یافت و انگیزه اقتصادی از ۷۵ به ۷۲ سقوط کرد.
پیمایش گزارش اقتصاد کالای دسته‌دوم پیوسته نشان داده که کاربران اقتصاد کالای دسته دوم چهار ارزش کلیدی را با هم به اشتراک می‌گذارند: ترحم، یکدلی، استقلال و سنت.
دیدگاه‌های جامعه هم درباره اجناس دسته‌دوم تغییر کرده و همچنان در حال نمو است. در گذشته، اقلام جدید به‌عنوان اقلام استاندارد درنظر گرفته می‌شد و داشتن جنسی دسته‌دوم مثل داغی اجتماعی بود. این پیمایش چندین شاخص از این تغییر را در خود دارد:
- در این پنج سال، تعداد افرادی که گفته‌اند جنس دسته‌دومی را به‌عنوان هدیه داده‌اند، دوبرابر شده.
- برای اجناس دسته‌دوم چانه‌زنی برای قیمت کمتر رخ می‌دهد. سه‌نفر از چهارنفر می‌گویند همان قیمتی را که فروشنده گذاشته، پرداخت کرده‌اند.
- الگوهای دسته‌دوم به افرادی با درآمدهای پایین‌تر محدود نمی‌شود؛ ۳۵درصد کاربران درآمد سالانه ۸۰هزار دلاری یا بیشتر دارند.
اهدا، الگوی عمده
کانادایی‌ها روی سه الگوی مهم دسته‌دوم تمرکز دارند:
- اهدا: شامل ۴۷ درصد تمام فعالیت‌ها و ۶۲ درصد فعالیت‌های فروش می‌شود. طی پنج سال گذشته، هر کانادایی متوسط ۲۷ قلم جنس را در سال اهدا کرده.
- خرید: شامل حدود نیمی (۴۹ درصد) از فعالیت‌های خرید است. طی پنج سال گذشته، هر کانادایی سالانه به‌طور متوسط متوسط ۱۷ جنس دسته‌دوم خریده است.
- فروش: شامل ۲۴ درصد کل فعالیت‌های فروش می‌شود.
پوشاک پادشاه اقتصاد کالای دسته دوم است
بر اساس گزارش Kijiji در سال ۲۰۱۸، بیشترین محصولاتی که در اقتصاد کالای دسته دوم مبادله شد، به‌همان اندازه سال گذشته بود. روی‌هم‌رفته، تقریباً ۳۰ درصد تمام محصولات مبادله‌شده پوشاک، کفش و وسایل فرعی مرتبط با مد هستند. پوشاک مهم‌ترین دسته‌بندی هم در بخش خرید (۲۱ درصد) و هم در فروش (۳۷ درصد) مواد است. کانادایی‌ها در سال ۲۰۱۸ به‌طور متوسط ۱۵.۴ پوشاک را اهدا کردند.
اقلام مربوط به سرگرمی دومین دسته‌بندی مهم هستند که ۱۳درصد تراکنش‌ها را دربرمی‌گیرند و پس از آن پوشاک و وسایل فرعی کودکان است که شامل ۸درصد می‌شود. طی پنج سال، این سه دسته‌بندی اصلی تغییر نکرده‌اند. هرچند در برخی دسته‌بندی‌ها، مثل بازی، اسباب‌بازی و بازی‌های ویدیویی شاهد افزایش و در اقلام مربوط به سرگرمی شاهد کاهش بوده‌ایم.بیش از نیمی (۵۲درصد) از مصرف‌کنندگان می‌گویند برای‌شان کیفیت و دوام مهم است و از هر پنج نفر یکی می‌گوید پیش از خرید یک جنس ارزش فروش دوباره‌اش را هم درنظر می‌گیرد.
میزان بالای کاربران – محرکی مهم برای اقتصاد دسته‌دوم
بر اساس گزارش کیجیجی یکی از زیرمجموعه‌های حجم بالای کاربران حجم بالای فروشندگان است که دستفروشانی هستند که دست‌کم یک‌بار در هفته اجناسی را می‌فروشند. در سال ۲۰۱۸، به‌طور میانگین ۶۰ قلم جنس می‌فروختند که شش‌برابر میانگین کلی است. شاخص شدت آنها ۳۰۰ است، که چهاربرابر میانگین کشوری و ۲۶درصد بیش از سال ۲۰۱۴ است که نشان می‌دهد این گروه در سطح فعالیت در حال افزایش است.
این حجم بالای فروشندگان به‌طور کلی مردانی بین ۲۵ تا ۴۴ سال هستند که بیرون شهرهای بزرگ زندگی می‌کنند و کارشان تمام‌وقت است، از این رو فروش فعالیت اقتصادی اضافه‌ای برای آنهاست.
جوانان کانادایی فعال‌ترند
داده‌های پنج‌ساله اطلاعات جالب‌توجهی را درباره تفاوت‌ها بین گروه‌های سنی و فعالیت‌شان در اقتصاد کالای دسته دوم ارائه می‌کند. جای شگفتی نیست که افراد بالاتر از ۶۵سال با اختلاف جزیی تقریباً ۲ تا ۱ در فروش اجناس فعالیت بیشتری دارند تا در خرید آنها (۶۵درصد فعالیت‌ها، اساساً از طریق اهدا، و ۳۵ درصد خرید). هرچند برعکس آن- خرید بیشتر و فروش کمتر- بین جوان‌ترهایی که بین ۱۸ تا ۴۴ ساله‌اند دیده نمی‌شود. این جوان‌ها درواقع تعادلی بین فعالیت‌های خرید و فروش‌شان ایجاد کرده‌اند و شاید نشان‌دهنده آگاهی و حساسیتی بین جوان‌ترها باشد که وقتی دیگر چیزی را لازم ندارند باید سعی کنند آنها را پیش از اینکه دور بیندازند، برای استفاده مجدد به دیگران بدهند.
میزان مشارکت در اقتصاد کالای دسته دوم هم برای جوان‌ترها بالاتر از افراد مسن است- برای افرادی که زیر ۴۵ سال هستند ۸۸درصد و برای افراد بین ۴۵ تا ۶۴ ساله، ۸۲ درصد، و برای افراد ۶۵ سال و بالاتر از آن ۷۸ درصد است.
به‌طور کلی جوان‌ترها در اقتصاد کالای دسته دوم نقش فعال‌تری دارند. داده‌های پنج‌ساله شاخص شدت ۱۰۱ را برای افراد ۱۸ تا ۲۴ ساله و ۱۰۰ را برای ۲۵ تا ۴۴ ساله نشان می‌دهد که تقریباً دوبرابر سنین ۶۵ و بالاتر است که شاخص شدت‌شان ۵۶ است. این شاخص برای افراد ۴۵ تا ۶۴ساله هم ۶۲ است.
همچنین نوع فعالیت‌های مرتبط با اقتصاد کالای دسته دوم هم بین گروه‌های سنی متفاوت اختلاف بسیاری دارد. افراد ۱۸ تا ۲۴ساله درمقایسه با گروه‌های سنی بالاتر، در این دادوستدها یا کرایه‌دادن اجناس بسیار فعال‌ترند که میانگین‌شان درمقایسه با ۶قلم جنس در سال برای افراد ۶۵سال به‌بالا، حدود ۳۰ قلم در سال است.
صنعت دست دوم در ایران
تنها در دسترس بودن پلتفرم‌های دیجیتال و انگیزه‌های مصرف‌کنندگان نیست که تغییر کرده است – فروش کالا برای بسیاری از مردم به یک نیاز مالی تبدیل شده است. وقتی نوبت به خرید چیزهایی مانند لباس، اسباب بازی، مبلمان و موارد دیگر می رسد، اغلب و متأسفانه،مردم ترجیح می‌دهند برای خرید وسایل جدید اقدام کنند و بدون آنکه به هزینه و فایده فکر کنند روی ایده خرید اجناس دسته دوم خط بکشند. اما به چه قیمتی؟ نه تنها خرید جدید معمولاً برای شما هزینه بیشتری دارد، بلکه محیط زیست نیز هزینه بالایی برای تولید آن اقلام جدید می پردازد.
یکی از بارزترین مزایای خرید دست دوم صرفه جویی در هزینه است. شما اغلب می توانید کالاهای دست دوم را تا ۵۰٪ ارزان تر از آنچه می توانید در صورت خرید جدید پیدا کنید. وقتی در نظر بگیرید که آمریکایی ها سالانه بیش از یک تریلیون دلار برای کالاهای غیرضروری خرج می کنند، این پس انداز می تواند افزایش یابد.
چه در حال خرید لباس، مبلمان، آلات موسیقی یا هر چیز دیگری باشید، می‌توانید اجناس باکیفیت را با قیمت‌های پایین‌تر نسبت به زمانی که آنها را کاملا نو خریداری کرده باشید، پیدا کنید. همچنین می توانید با کسری از هزینه، لباس، کفش، کیف پول و موارد دیگر را با نام تجاری بیابید. چه کسی نمی خواهد اجناس طراح را با تخفیف دریافت کند؟
کمک به محیط زیست و حفظ منابع طبیعی
فقط نیروی کار و مواد نیست که برای تولید محصولات جدید استفاده می‌شود..انرژی و منابع طبیعی هم در تولیدات جدید از دست می‌روند. هر محصولی که تولید می شود مسئول بخشی از تهی شدن منابع طبیعی است. به عنوان مثال، آیا می دانستید که برای ساختن یک شلوار جین به طور متوسط ۱۸۰۰ گالن آب مصرف می شود؟
خرید کالای دست دوم نه تنها تعداد منابع طبیعی مورد استفاده را کاهش می دهد، بلکه میزان انرژی مصرفی و آلودگی منتشر شده را نیز کاهش می دهد. چیزهایی مانند آفت کش ها، سوختن سوخت در کامیون هایی که اقلام را حمل می کنند، مواد شیمیایی سمی و انتشار کربن. به عنوان مثال، وقتی صحبت از منسوجات و پوشاک می شود، حدود ۵۰ درصد انرژی ورودی به صنعت نساجی در محل از بین می رود. و تولید مبلمان جدید ۱۰۰ برابر بیشتر از پالایش گازهای گلخانه ای تولید می کند.
خرید کالاهای دست دوم به این معنی است که انرژی و منابع طبیعی که برای ایجاد آن کالاها صرف شده است، قبلاً استفاده شده است. بنابراین، شما برای اقلام جدیدی که نیاز به انرژی اضافی دارند یا حتی منابع طبیعی بیشتری را کاهش می دهند، تقاضایی ایجاد نمی کنید.
رویه‌های پنج‌ساله تفاوت‌های شهرها را نشان می‌دهد
آمارهای چهارساله (۲۰۱۵-۲۰۱۸) فعالیت‌های خرید دسته‌دوم توسط شهرها نشان می‌دهد شهر کبک پیشتاز خرید بوده در حالی که یکی از پایین‌ترین درصدهای خرید با هدیه یا اهدا را داشته. در سوی دیگر، ادمونتون و همیلتون پایین‌ترین درصد خرید (۴۴ درصد) و بالاترین درصد اهدا (۳۲ و 35درصد) را داشته‌اند. ونکوور هم در اجاره پیشتاز است (۲۶ درصد)، در حالی که وینیپگ در این دسته‌بندی با 10 درصد سهمی که دارد از بقیه عقب افتاده. ونکوور در مبادله هم همراه تورنتو پیشتاز است (۱۱ درصد)، در حالی که وینیپپ هم در این دسته‌بندی با 3درصد پایین‌تر از همه است.
آمارهای چهارساله (۲۰۱۵-۲۰۱۸) فعالیت‌های فروش دسته‌دوم توسط شهرها نشان می‌دهد همیلتون با بالاترین درصد اهدا (۷۳ درصد) پیشتاز است و پس از آن شهر کبک با 71 درصد است، در حالی که ونکوور با 57 درصد پایین‌ترین شهر است. از سوی دیگر، ونکوور با بیشترین درصد فعالیت فروش (۳۰ درصد) با اختلاف پیشتاز است، در حالی که لندن هم با 17 درصد در پایین‌ترین رتبه است. هرچند لندن در فعالیت‌های مبادله‌ای (۱۵ درصد)، در مقایسه با تورنتو که شهر بعدی است (۸ درصد)، مونترال، کبکب و همیلتون (۳ درصد)، درصد بالایی دارد. درصدهای کرایه به هم بسیار نزدیکند و محدوده‌شان از 9 درصد در کالیاری تا 4 درصد در همیلتون و اوتاواست.
ایران به دلایلی که در ابتدای این گزارش نیز به آن اشاره شد، دیرتر از سایر نقاط جهان به سمت صنعت دست دوم روی آورده شد. اما در اندک زمانی، استقبال از اپلیکیشنی چون دیوار که می توانست در عرض مدتی کوتاه فرصت را برای انتخاب از میان هزاران کالا فراهم کند، اتفاقی خیره کننده را در صنعت دست دوم و همچنین خرید و فروش اینترنتی رقم زد.
مساله‌ای که می‌تواند از خروج ارز از کشور جلوگیری کرده و مردم در شرایط تحریمی و گرانی کالاها با خرید اجناس با کیفیت دست دوم به گردش پولی در کشور کمک کنند. و همچنین فرهنگ مصرف‌گرایی را در شرایط فعلی دستخوش تغییرات مهمی بکند. در حال حاضر املاک، خودرو، و لوازم خانگی با بیشترین مشتری در بازار اقلام دست دوم طرف هستند.
حالا دیگر مردم آموخته‌اند که می‌توانند به سادگی و از طریق اینترنت به خرید و فروش مشغول باشند. مردم که حالا با مسائل اقتصادی زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند، کالاهایی که دیگر به کارشان نمی‌آید را در دیوار خرید و فروش می‌کنند. بازنشستگان، دانشجویان و کسانی که به دنبال کسب درآمد هستند نیز از طریق این اپلیکیشن به خرید و فروش اجناس می‌پردازند. حذف واسطه‌ها، ایجاد فضای رقابتی، امکان قیاس اجناس هم‌سطح، کمک به محیط زیست، کارآفرینی و ایجاد اشتغال تنها بخشی از خدماتی است که اپلیکیشن‌هایی چون دیوار در جهان ارائه می‌کنند.
