مشاغل سخت و زیانآور به آن دسته از شغل‌هایی گفته می‌شود که در شرایط سخت و گاهی خطرناک انجام می‌شوند و ممکن است آسیب‌های روحی و جسمی برای فرد به همراه داشته باشند. آتش‌نشانی، مشاغل نظامی، معدن و استخراج نفت، کار با مواد شیمیایی و راداکتیو و مواردی از این دست، در زمره مشاغل سخت و زیانآور قرار می‌گیرند.
کسانی که در مشاغل سخت فعال هستند، معمولاً درآمد بیشتری دارند و زودتر از سایر شاغلان بازنشسته می‌شوند. در این مطلب وبلاگ دیوار، نگاهی داریم به مشاغل سخت، ویژگی‌ها و معایب و مزایای آنها. با ما همراه باشید.
نام‌گذاری مشاغل سخت بر چه اساسی است؟
قانون کار، مشاغل سخت و زیانآور را این‌گونه تعریف می‌کند:
«مشاغلی سخت و زیانآور محسوب می‌شوند که در آنها عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و بیولوژیکی محیط کار غیر استاندارد باشد و پس از اشتغال، افراد با تنشی به مراتب بیشتر از ظرفیت‌های طبیعی خود روبه‌رو می‌شوند. در نتیجه، افراد با مشکلات و بیماری‌های مختلفی مواجه خواهند شد.»
همچنین این قانون تصریح می‌کند که می‌توان در برخی موارد و با استفاده از تمهیدات فنی، مهندسی، بهداشتی و ایمنی، سخت و زیانآور بودن را از برخی مشاغل حذف کرد یا میزان آن را کاهش داد.»
قرار دادن یک شغل در میان مشاغل سخت هم به این ترتیب است که درخواستی از سوی یکی از گروه‌های کارگران، کارفرما، وزارت بهداشت، اتحادیه‌های کارگری و کارفرمایی، وزارت کار یا صندوق تأمین اجتماعی مطرح می‌شود. سپس کارشناسان این درخواست را بر اساس شرایط کار و محیط و سوابق آنها بررسی می‌کنند و نتیجه را به کمیته استانی ارائه می‌کنند. تأیید یا رد درخواست بر عهده این کمیته است.
بر اساس قانون کار، اشتغال افراد زیر ۱۸ سال و همچنین بانوان در مشاغل سخت ممنوع است.
مشاغل سخت و زیانآور به چند دسته تقسیم می‌شوند؟
قانون کار در ادامه مشاغل سخت را به ۲ گروه اصلی تقسیم می‌کند:
-
گروه الف
به آن دسته از کارهای سختی اطلاق می‌شود که می‌توان با در نظر گرفتن تمهیدات مختلف، سختی شغل را حذف و آن را به یک کار معمولی تبدیل کرد.
-
گروه ب
آن دسته از مشاغلی است که ماهیت سخت و دشوار دارند و حتی با در نظر گرفتن انواع شرایط و بهبود امکانات، امکان ازبین‌بردن سختی آنها وجود ندارد؛ فقط می‌توان سختی آنها را تا حد قابل تحملی کاهش داد.
فهرست مشاغل سخت
شاید هر کسی تعریفی از کار سخت و زیانآور داشته باشد و شغل‌های خاصی را سخت در نظر بگیرد. اما شورای عالی کار با همکاری وزارت بهداشت مشاغل سخت را به‌صورت زیر فهرست کرده است:
- مشاغل مرتبط با معدن: اعم از تحت‌الارضی یا سطح‌الارضی که منجر می‌شود کارگران در راهرو‌های سرپوشیده و تونل‌ها به استخراج بپردازند.
- استخراج: هر گونه مباشرت یا نظارتی که ایجاب می‌کند کارگر در میله‌ها، راهروها و تونل‌های معدن مشغول فعالیت باشد؛ اعم از جدا کردن یا منفجر کردن مواد از سطح کار، حمل موادی که بر اثر انفجار ایجادشده و اداره تأسیسات آب و برق در داخل معدن.
- کار در مخازن سربسته، حفر قنات‌ها، چاه‌ها و فاضلاب‌ها.
- کار مستمر در مجاورت کوره‌های ذوب؛ به‌گونه‌ای که کارگر در معرض بخارهای زیانآور و حرارت باشد. همچنین تخلیه و حمل مواد مذاب از این کوره‌ها.
- کارگران مشغول به کار در کارگاه‌های سالامبورسازی، دباغی و روده‌پاک‌کنی و کارگرانی که به طور مستمر در گنداب‌روها، جمع‌آوری و حمل و دفن زباله شهری مشغول به کار هستند.
- کارگرانی که در واحدهای دامداری و طیور که به‌طور مستمر در جمع‌آوری و انتقال و انبار کردن کود به کار می‌پردازند.
- افرادی که به‌طور مستمر در ارتفاع بیش از ۵ متر و در فضاهای باز بر روی داربست، اتاقک‌های متحرک و دکل‌ها کار می کنند.
- افرادی که بر روی خطوط و پست‌های انتقال برق با فشار ۶۳ کیلوولت و بیشتر از آن در حال فعالیت هستند.
- مشاغل پخت آسفالت دستی، قیرپاشی، شن‌پاشی و مالچ‌پاشی.
- افرادی که در مخازن جوشکاری می‌کنند.
- کار با مواد رادیواکتیو و قرار گرفتن در معرض پرتوهای یون‌ساز و مشاغلی که به‌دلیل در معرض اشعه قرار گرفتن، زمینه ابتلا به بیماری در آنها بالاست.
- کار در مکان‌های با فشار زیاد مانند غواصی.
- آتش‌نشانی.
- سم پاشی مزارع، باغات و ضدعفونی کردن طویله‌ها و مرغداری‌ها.
- مشاغلی که منجر به کری کارگر و ایجاد بیماری‌های مرتبط با گوش می‌شود.
- مشاغلی که با تولید حشره‌کش و سم مرتبط است.
- خبرنگاری.
- کار با وسایلی که دارای ارتعاش است و برای سلامتی کارگران مشکلاتی را ایجاد می‌کند.
- شاغلان در ندامتگاه‌ها و زندان‌ها.
- افرادی که در مراکز روان‌درمانی مشغول به فعالیت هستند و با بیماران‌روانی در ارتباطند.
- رانندگان مسافربری درون‌شهری و برون‌شهری، حمل و نقل بار، رانندگان وزارت راه و شهرسازی در جاده‌ها.
- کارشناس علوم آزمایشگاهی، فوریت‌های پزشکی، مامایی و هوشبری و زیرمجموعه آنها.
ساعات کاری، مرخصی و بازنشستگی مشاغل سخت
افرادی که در این دسته از مشاغل کار می‌کنند، می‌توانند بسته به شغل خود حقوق بیشتری دریافت کنند. مرخصی این مشاغل از مرخصی‌های شغل‌های عادی بیشتر است. شاغلان آنها زودتر از کارکنان مشاغل عادی بازنشسته می‌شوند.
-
مرخصی
ایام مرخصی در این مشاغل بیشتر است و شامل ۵ هفته در سال می‌شود.
-
ساعت کاری
ساعت کاری این مشاغل از ۳۶ ساعت در هفته (۶ ساعت در روز) نباید بیشتر شود. در این مشاغل، اضافه‌کاری ممنوع است.
-
حق بیمه
حق بیمه پرداختی در یک سال کار کارگران مشاغل سخت معادل ۱٫۵ سال سابقه کار محسوب می‌شود. همچنین کارفرما باید علاوه بر ۲۳٪ حق بیمه مشاغل عادی، ۴٪ هم حق بیمه اضافی برای این مشاغل پرداخت کند.
-
بازنشستگی
شرایط بازنشستگی مشاغل سخت به این ترتیب است که تمامی بیمه‌شدگانی که حداقل ۲۰ سال سابقه پرداخت بیمه داشته و یا ۲۵ سال به‌صورت متناوب، سابقه کار در مشاغل سخت را داشته باشند، بدون در نظر گرفتن شرایط سنی می‌توانند بازنسشته شوند.
قوانین و مقررات مرتبط با مشاغل سخت
باتوجه‌به شرایط خاص مشاغل سخت، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، قوانین متعددی برای این مشاغل در وضع کرده است که در ادامه قابل بررسی است:
- ماده ۵۲ قانون کار: ساعت کاری مشاغل سخت را ۳۶ ساعت در هفته تعیین کرده است.
- ماده ۶۱ قانون کار: اضافه‌کار را برای مشاغل سخت ممنوع کرده است.
- مواد ۷۵ و ۸۳ قانون کار: بر ممنوعیت اشتغال زنان و افراد زیر ۱۸ سال در مشاغل سخت و زیانآور تأکید دارد.
- تبصره ۲ قانون بازنشستگی پیش از موعد: به بازنشستگی زودتر از موعد افراد شاغل در مشاغل سخت می‌پردازد.
جمع‌بندی
مشاغل سخت و زیانآور به دلیل ماهیت آسیب‌زایی که دارد، مزایای بیشتری هم نسبت به مشاغل عادی دارد و قانون کار هم از افراد شاغل در این دست از مشاغل، حمایت بیشتری به عمل می‌آورد. ساعات کاری این مشاغل کمتر است و دوران بازنشستگی افراد شاغل در این دسته از کارها زودتر شروع می‌شود.
جدیدترین آگهی‌های استخدام را ببینید
