حتماً می‌دانید یا در فیلم‌های مختلف دیده‌اید که در دنیا، چندین کشور وجود دارند که در آنها فرمان خودروها در سمت راست است. در سیستم فرمان راست همه چیز کاملاً برعکس سیستم سمت چپ است که ما در ایران و بیشتر کشورها استفاده می‌کنیم.
در اکثر کشورها فرمان در سمت چپ و شما همیشه در قسمت راست جاده حرکت می‌کنید. اما در سیستم فرمان سمت راست، راننده سمت راست اتاقک خودرو می‌نشیند و همیشه در لاین چپ است.
به‌صورت تعریف استاندارد و بین‌المللی به سیستم قرار داشتن فرمان خودروها در سمت راست، «سیستم ترافیک چپ» (منظور جاده است) و به سیستم فرمان چپ، «سیستم ترافیک راست» گفته می‌شود.
حال سوال این است که اصلاً چرا جهت رانندگی در برخی از کشورها متفاوت است؟ کدام کشورها از این مدل فرمان در سمت راست استفاده می‌کنند؟ و در نهایت اینکه سمت راست بودن فرمان خودرو چه مزایا و معایبی دارد؟ این‌ها سوالاتی است که سعی می‌کنیم در این مطلب علاوه بر معرفی این سیستم به آنها پاسخ دهیم.
تاریخچه و علت فرمان سمت راست چیست؟
در مطالب مختلف برای علت این تفاوت جهت رانندگی و سیستم فرمان دلایل مختلفی گفته شده است. شاید مهمترین آنها روش زندگی باستانی و خصوصا مسائل مربوط به بخش نظامی و قدیمی کشورها باشد که تا به امروز باقیمانده و از دیرباز به آن عادت کرده‌اند.
بر اساس اسناد و تا قبل از قرن ۱۷، یکی از دلایل استفاده از سیستم راست جهت دفاع بهتر از خود بوده است. از آنجایی که بیشتر آدم‌ها وقتی به‌دنیا می‌آیند راست‌دست هستند، در سیستم کنترل توسط سمت راست، هر کسی موقع افتادن اتفاقی توانایی بیشتری در کنترل اوضاع و دفاع از خود دارد.
دلیل دیگری که باز هم ریشه در تاریخ دارد این است که شوالیه‌ها در زمان قدیم آمریکا، اینطور آموزش می‌دیدند که همیشه دستی که شمشیر خود را با آن حمل می‌کنند (معمولاً دست قوی‌تر و راست) را سمت شوالیه مقابل که در حال عبور است بگیرند تا اگر درگیری رخ داد آماده باشند؛ اما بعد از استقلال آمریکا، این تمرین تغییر کرد تا به‌طور نمادین نشانه صلح هم باشد. ضمن اینکه در آن هنگام در اروپا سواران نیز از سمت راست و با پای راست پیاده و سوار می‌شدند.
این شیوه به کالاسکه‌رانان هم رسید که بطور غریزی شلاق خود را دست راست می‌گرفتند و برای امنیت بیشتر پیاده‌رو و عابران از سمت چپ جاده حرکت می‌کردند. این زنجیره انتخاب‌های نظامی و غیرنظامی دست به دست هم داد تا بیشتر مردم عادی هم به این شیوه عادت کنند و عبور و مرور خود را بر همین اساس بچینند.
چیزی که از آن در تاریخ به‌عنوان مهمترین اتفاق در تغییر این عادات و فراگیر شدن سیستم ترافیک راست (همان فرمان چپ و معمول) در بیشتر نقاط دنیا نام برده می‌شود، انقلاب فرانسه و درگیری‌های استعمارگری بود. پیش از انقلاب کبیر فرانسه، مردم عادی از کنار خیابان و از سمت چپ و کالسکه‌های اشراف و ثروتمندان از میان خیابان (باند سبقت) رفت‌و‌آمد می‌کردند. پس از انقلاب فرانسه، نظام طبقه‌بندی اجتماعی شکسته شد و دیگر کالسکه‌سواری وجود نداشت که بخواهد از خیابان گذر کند. از همین رو، مردم عادی هم تمایلی به حفظ جهت حرکت نداشتند و این نظام عبور و مرور را برهم زدند. به این ترتیب، با گذشت زمان مستعمره‌های انگلستان به همان سیستم چپ پایبند ماندند و مستعمره‌های «ناپلئون» و فرانسه سیستم خود را به راست تغییر دادند.
بیشتر بخوانید: تاریخچه خودرو در ایران
کدام کشورها از سیستم فرمان راست استفاده می‌کنند؟
امروزه در موضوع جهت رانندگی، حدود یک‌چهارمِ راه‌ها و یک‌سومِ جمعیت جهان را کشورهایی تشکیل می‌دهند که در آنها سیستم ترافیک چپ (سیستم فرمان راست) برقرار است. اکثر این کشورها قبلاً مستعمره انگلستان بوده‌اند. هر چند که تعدادی از آنها که همچنان این سیستم در آنجا برقرار است مثل ژاپن و تایلند و … هیچوقت جزو این مستعمره‌ها نبوده‌‌اند.
از طرف دیگر، بعضی از این کشورها، نیز بعد از رهایی از این استعمار روش خود را عوض کردند و به کشورهای سیستم ترافیک راست و فرمان سمت چپ پیوستند.
در حالت کلی ۷۶ کشور از جمله کشورهای مشترک المنافع (به‌جز کانادا)، بریتانیا، ژاپن، نیوزلند، استرالیا، هند، پاکستان، هنگ‌کنگ، مالزی، سنگاپور، آفریقای جنوبی، زیمباوه، قبرس، جاماییکا و مالدیو از جمله مهمترین سرزمین‌هایی هستند که از سیستم فرمان راست و ترافیک چپ استفاده می‌کنند. کشورهایی مثل سوئد، غنا، نیجریه و کامرون و چند کشور دیگر هم ابتدا سیستم چپ بودند و حالا مثل بیشتر کشورها به ترافیک راست تغییر روش داده‌اند.
بیشتر بخوانید: ۱۰ راننده برتر جهان چه کسانی هستند؟
مزایا و معایب قرار گرفتن فرمان در سمت راست
در حال حاضر بزرگترین تفاوتی که بین سیستم فرمان راست و فرمان سمت چپ وجود دارد بستگی به این موضوع دارد که کدام دست چه کاری می‌کند؟ عوض کردن دنده مهم‌تر است یا کنترل فرمان؟ جدا از اهمیت، شما با کدام راحت‌تر هستید؟ اینکه دست قوی‌تر (معمولاً دست راست) فرمان را در اختیار داشته باشد بهتر است؟ یا نه، شما به عنوان یک راست‌دست اصلاً دنده عوض کردن با دست چپ را نمی‌توانید تحمل و تصور کنید؟
بحث داغی که بین قانون‌گذاران و سازندگان خودرو و طرفداران هر دو مدل رانندگی و ترافیک همیشه مطرح بوده همین است. دست قوی‌تر اگر روی فرمان باشد، دست ضعیف‌تر می‌تواند به همان دقت دنده را عوض کند یا با پنل رادیو و پخش ماشین و کیبورد و داشبورد کار کند؟ چه کسی گفته که کار با دنده و کنترلرها کمتر از اهمیت خود فرمان است؟ اگر حین این کار کردن با کیبورد و … به‌خاطر عدم دقت و قدرت کافی دست ضعیف‌تر، کنترل دست قوی‌تر روی فرمان به مخاطره افتاد و تمرکز راننده به‌هم ریخت چه اتفاقی ممکن است رخ دهد؟ تمام این سوالات نگرانی‌هایی است که کارشناسان و رانندگان در کشورهای مختلف با آنها درگیرند.
ضمن اینکه غیر از خود ماشین، نوع جاده‌ها و فرق ترافیک چپ و راست و سوانحی که در آنها پیش می‌آید هم مهم است. تجربه و گزارش‌ها نشان داده درصد خطر در کشورهایی که مهاجر یا توریست‌پذیر هستند، بیشتر است. خصوصاً برای کشورهایی که از سیستم فرمان راست استفاده می‌کنند. از آنجایی که امروزه درصد بیشتری در دنیا از فرمان چپ و ترافیک راست استفاده می‌کنند، خطر وقوع تصادفات رانندگی برای آنها در کشورهای مقابل و راست‌فرمان علی‌رغم یادگیری و گرفتن گواهینامه بیشتر است. چون باید عادت قبلی خود را دور بریزند و به قوانین جدید عادت کنند.
نکته دیگر اینکه این درصد خطر در این کشورهای مهمان‌پذیر اما متفاوت در رانندگی، نه فقط محدود به رانندگان جدید که متوجه عابران پیاده هم هست. مسافران و بازدیدکننده‌ها که از کشور با سیستم متفاوت می‌آیند هنگام عبور و مرور حداقل تا چندین روز و شاید هم هفته باید مراقب این برعکس بودن آمد و شد ماشین‌ها و جاده‌ها باشند. باید حواس‌شان باشد که راننده آن طرف دیگر است، نه طرفی که فکر می‌کنند باشد.
در نهایت، با توجه به عددها و نرخ زاد و ولد با دست راست و درصد سوانح رانندگی و با در نظر گرفتن اینکه هنگام رانندگی، راننده ممکن یا مجبور است از دست قوی‌تر خود برای کارهایی غیر از گرفتن فرمان استفاده کند که محتاج دقت لازم هستند، به‌زعم بسیاری، رانندگی در سمت راست و فرمان چپ بیشتر رای می‌آورد. هر چند در نهایت استعداد، توانایی و مهارت راننده و هوشیاری او دلیل اصلی و مهم برای پایین آوردن هر چه بیشتر اتفاقات و خطرات جاده‌ای است.
نکنه دیگری که در مزایا و معایب این دو سیستم وجود دارد، ساختمان داخلی و فنی خودرو و ساخت قطعات آن است. یک کمپانی تولید خودروی شناخته شده و معروف، برای اینکه در بازار خارجی و صادرات سرپا بماند باید بتواند جوابگوی همه نوع طیف مشتریانش باشد و توانایی تولید در هر دو سیستم را داشته باشد. این موضوع کمپانی‌های صادرکننده کوچکتر و ضعیف‌تر را محدود می‌کند، اما اکثر خودروسازان بزرگ جهانی این مشکل را حل کرده‌اند و از این حیث مشکل خاصی ندارند.
بیشتر بخوانید: خطرناک ترین جاده‌های جهان برای رانندگی کدامند؟
نتیجه‌گیری
شاید برای من و شمایی که از اولین روز در این سیستم فرمان چپ و ترافیک راست رانندگی و فعالیت کردیم، سیستم فرمان سمت راست خیلی عجیب و متفاوت و نشدنی به‌نظر بیاید؛ اما همین عجیب بودن برای ساکنین آن کشورها هم به همین میزان است و در نهایت، هر دو با تمرین و یادگیری قابل استفاده است. به‌قول آن مثل قدیمی و معروف: آدمیزاد بنده عادت است!
نظر شما در این باره چیست؟ آیا تا به حال تجربه رانندگی با خودرویی که فرمانش در سمت راست است را داشته‌اید؟ نظرات و تجریبات‌تان را با ما و خوانندگان بلاگ دیوار در میان بگذارید.
یک پاسخ
سلام فرمان راست همه جوره مزخرف و مسخره ست حتی موقع یاد گیری رانندگی از پایه صفر مغز نمیتونه فرمان درست صادر کنه خدا را شاکرم که این سیستم مزخرف و مجعول توی ایران نیست خدارا هزاران بار شکر.