از آن‌جا که شاید همه ما در بخشی از وجودمان دلمان می‌خواهد یک حیوان خانگی را به جمع خانواده‌مان اضافه کنیم، یا در میان اطرافیانمان دوستان و اقوامی داریم که به شدت شیفته حیوان هستند و حتی در فکر آن هستیم که به آن‌ها یک حیوان خانگی هدیه بدهیم، ممکن است برای به سرپرستی گرفتن یا خرید حیوان با سوالاتی مواجه شویم. سوالاتی از قبیل اینکه چرا فعالین حقوق حیوانات تاکید می‌کنند که خرید حیوان کار پسندیده‌ای نیست؟ از کجا می‌شود یک حیوان خانگی برای سرپرستی پیدا کرد، چه نکاتی را برای به سرپرستی گرفتن یک حیوان خانگی باید در نظر بگیریم؟ این‌ها سوالاتی است که یک اهل فن باید به آن پاسخ دهد. سپهر سلیمی، فعال حقوق حیوانات که ستونی ثابت در روزنامه شرق، به عنوان «حقوق حیوانات» دارد، به سؤالات دیوار درباره نحوه به سرپرستی گرفتن حیوانات پاسخ داد. ما هر سوالی که ممکن است برای خرید یک حیوان به ذهنمان برسد را از سپهر سلیمی پرسیدیم و او به ما پاسخ داد. در ادامه احتمالا بتوانید پاسخ‌های خود را پیدا کنید:

۱. چرا خریدن حبوانات خانگی روش مناسبی نیست؟

به دلیل اینکه خریدن باعث می‌شود صنعت تجارت حیوانات خانگی ادامه پیدا کند. قبل از آن بگویم که در واقع ما وقتی اینجا راجع به حیوان صحبت می‌کنیم صرفا راجع به حیوانات خانگی صحبت می‌کنیم؛ یعنی حیوانات خانگی حیواناتی هستند که امکان زیست در کنار انسان را داشته باشند و زیستنشان در کنار انسان مشکلی برای خودشان و برای انسان به‌وجود نیاورد ضمن اینکه از طبیعت نباید جدا شده باشند و جزو CITES یا کنوانسیون منع تجارت گونه‌های در معرض خطر انقراض نباشند. بنابراین این گونه‌هایی که از حیات وحش جدا می‌شوند و از حیات وحش دزدیده شدند و یا اینکه حیواناتی که وحشی هستند و امکان زیست در کنار انسان را ندارند، ابدا جزو این گونه‌ها حساب نمی‌شوند و آنها به هیچ وجه و تحت هیچ شرایطی چه آنها را به سرپرستی گرفته باشیم و چه آنها را خریده باشیم، به هیچ وجه امکان زیست در کنار انسان ندارند.
ولی در مورد حیوانات همدم یا به‌طور مشخص گونه‌هایی مثل سگ، گربه و یا برخی از پرندگان؛ مهم‌ترین مساله این است که خریدن ما باعث می‌شود در تجارت حیوانات خانگی سهیم باشیم.

۲. چرا با تجارت حیوانات خانگی مخالفید؟

مساله‌ی اصلی‌ این است که این تجارت باعث می‌شود سالانه ده‌ها میلیون سگ و گربه و حیوانات دیگر مثل انواع پرندگان، انواع ماهی‌ها و انواع خزندگان در دنیا تولید و فروخته شوند. مساله اصلی این است که خیلی از افرادی که اینها را به سرپرستی می‌گیرند، یا شرایط نگهداری از حیوانات را ندارند، امکانش را ندارند و یا خیلی از این حیوانات در در حمل و نقل از بین می‌روند و در فضایی که نگهداری می‌شوند که حقوق آن‌ها را زیر پا می‌گذارد. به صورت کلی در تجارت حیوانات، حیوان عملا شرایط زیست خوب را ندارد. ضمن اینکه صنعت حیوانات خانگی برای اینکه بتواند مشتریان خودش را جذب بکند، در شکل ظاهری در شرایط فیزیولوژیک حیوانات تغییراتی ایجاد می‌کند، در ظاهر حیوانات و در شرایط اسکلتی حیوانات و در شرایط تغذیه حیوانات در واقع تغییراتی ایجاد می‌کند که بازارپسند شوند. این تغییرات می‌تواند خودش به حیوانات آسیب بزند؛ یعنی باعث شود که یک حیوانی یا یک نژادی دستگاه تنفسی‌اش مشکل داشته باشد یا مثلا یک حیواناتی ستون فقراتش مشکل داشته باشد یا چشمش مشکل داشته باشد. همه این مشکلات به دلیل تغییراتی که برای ظاهرپسند شدن آن به‌وجود می‌آید ایجاد شده و حیوانات را در برابر عوامل بیرونی بسیار آسیب‌پذیر می‌کند. یا مثلا خیلی از نژادها به دلیل تغییراتی که در آنها ایجاد شده در برابر بسیاری از بیماری‌ها آسیب‌پذیر هستند، چون آن چیزی که در صنعت پرورش حیوانات خانگی مبنا یا اصل هست، این است که از این حیوانات سود بیشتری عاید تولیدکنندگان می‌شود. ضمن اینکه در این صنعت حیوانات مولد (مادران مولد) در بدترین شرایط زندگی می‌کنند و فقط وسیله‌ای هستند برای توله‌کشی و تولیدمثل و یک امکانات حداقلی دارند و وقتی هم که امکان تولید مثل نداشته باشند، به راحتی حذف می‌شوند و کشته می‌شوند و….

۳. ممکن است خواهان حیوان خانگی، نژاد خاصی از یک حیوان را مد نظر داشته باشد، چه پیشنهادی دارید؟

اولا توصیه‌ی ما این است که کمی اخلاقی فکر کنید. تفاوت خاصی بین نژادها نیست مگر اینکه شرایط شما فرق بکند. شما ممکن است به دلیل نوع زندگی‌تان بخواهید سگ خاصی را در خانه نگهداری کنید؛ مثلا اگر آپارتمان دارید باید سگی داشته باشید که نژاد کوچکی باشد یا اینکه سروصدای کمتری بکند. الان متاسفانه یا خوشبختانه از انواع و اقسام نژادها حیواناتی هستند که شما بتوانید اینها را به سرپرستی بگیرید؛ یعنی باز متاسفانه یا خوشبختانه افراد زیادی هستند که این حیوانات را به هر دلیلی که حالا یا از سر نادانی و یا هر دلیل دیگری را خریداری می‌کنند و پس از یک مدتی متوجه می‌شوند که شرایط نگهداری از آنها را ندارند؛ حالا یا خانه‌شان جابه جا می‌شود یا اینکه شرایط زندگی‌شان عوض می‌شود و یا به دلیل نوسانات قیمت مواد غذایی و بهداشتی برای حیوانات، امکان تامین مواد غذایی‌شان را ندارند و یا اینکه مثلا بخواهند مهاجرت کنند.بنابراین عموما بیش از ۹۰ درصد نژادهایی که در بازار هستند در پناهگاه‌ها پیدا می‌َشوند یا صاحبان این نژادها درباره‌شان آگهی می‌کنند. شما اگر کمی صبر و حوصله داشته باشید، می‌توانید نژاد مورد نظرتان را به سرپرستی بگیرید.

۴. به عنوان خریدار یک حیوان خانگی باید به چه نکاتی توجه کنیم؟

ترجیح می‌دهم که راجع به خرید صحبت نکنم چون اصولا ما با خرید هر گونه حیوانی مخالف هستیم، برای اینکه که خرید حیوان یعنی کمک به تولید شدن یک حیوان بخت برگشته دیگر و اضافه شدن به صنعت تجارت حیوانات خانگی. قبل از اینکه هر حیوانی را بخواهید به سرپرستی بگیرید، برای به سرپرستی گرفتن حیوان باید تصور کنید که این حیوان یک موجود زنده‌ای مثل تمام موجود زنده‌ی دیگر مثل خود ما است؛ یعنی باید اینطور تصور کنید که انگار می‌خواهید یک فرزندی را به سرپرستی قبول کنید. وقتی می‌خواهید فرزندی را بیاورید در درجه‌ی اول نگاه می‌کنید که آیا اصلا از نظر روحی و توان جسمانی از پس این بچه برمی‌آیید؟ می‌توانید به او خدمات دهید؟ آیا شرایط مالی‌اش را دارید که بتوانید غذای او را تامین کنید و فضای خوب و بهداشت او را تامین کنید، اگر خدایی نکرده مریض شد بتوانید او را درمان کنید و اگر نیاز به جراحی داشت بتوانید جراحی…

۵. شما پناهگاه خاصی را به ما برای به سرپرستی گرفتن حیوانات معرفی می‌کنید؟

در تمامی شهرها پناهگاه‌هایی که حالا خود آدم باید اینها را دیده باشما پیش از رفتن به آنجا باید درباره‌اشان تحقیق کرده، یا افراد متولی آن‌ها را بشناسیم تا بتوانیم اعتماد کنیم. به نظر من جز اندکی، عموما قابل اعتماد نیستند، چرا که متاسفانه ما خبرهای خوبی از عموم پناهگاه‌ها یا حتی در گروه‌های واگذاری نمی‌شنویم ولی خب افرادی هستند که قابل اعتماد هستند. خود من اگر بخواهم حیوانی را واگذار کنم و یا به سرپرستی بگیرم قبل از آن خیلی تحقیق می‌کنم. اگر شما حیوان را از یک خانه و خانواده بگیرید شرایط ساده‌تری دارید و صاحب حیوان را می‌بینید درباره‌اش صحبت می‌کنید. به هرحال خانواده‌ای که به دنبال یک جای امن برای حیوانش می‌گردد احتمالا فرد مسئولیت‌پذیری است. ولی اگر شما بخواهید حیوانی را واگذار کنید، خیلی سخت است که آدم‌ها و گروه‌هایی را پیدا کنید که مطمئن باشید این حیوان سرپرست مناسبی پیدا می‌کند. من ترجیح می‌دهم نامی از گروهی نیاورم.

۶. آیا پت‌شاپ‌ها در ایران حقوق حیوانات را زیر پا می‌گذارند؟

نمی‌شود گفت که حقوق حیوانات را زیر پا می‌گذارند. پت‌شاپ‌ها در ایران عموما مراکزی برای فروش وسایل جانبی، مواد خوراکی، بهداشتی و تغذیه‌ای حیوانات هستند و در آن‌ها عموما خرید و فروش انجام نمی‌شود ولی اگر پت‌شاپ را در معنای بین المللی و مرکز خرید و فروش حیوان در نظر بگیریم، پاسخ شما مثبت است. بله آنها می‌توانند یکی از ابزارهای صنعت حیوانات خانگی در دنیا باشند که قطعا در تولید، عرضه و ایجاد نیاز برای بازار نقش دارند و حتما در تجارت حیوانات خانگی در دنیا نقش دارند.

اتفاقی که در دنیا دارد می‌افتد این است که عرضه‌ی حیوانات خانگی و تولید حیوانات خانگی دارد محدود و محدودتر می‌شود؛ یعنی اجازه تولید حیوانات خانگی جدید داده نمی‌شود و دنیا دارد به سمتی می‌رود که به مردم یاد بدهند تا حیوانات را به سرپرستی بگیرند. در بعضی از کشورهای غربی این روند شروع شده است، در بعضی از ایالت‌های آمریکا این روند شروع شده است و خب لاجرم دیر یا زود با یک فاصله کم یا زیاد، ما هم باید به آنجا برسیم. قطعا در این فضای غیرقانونی، بازارهای سیاه، بازارهای مخفی‌ای که حیوان تولید می‌کنند و به صورت زیرزمینی می‌فروشند و یا به‌صورت خانگی تولید می‌کنند وجود دارد؛ ولی عملا دنیا دارد به سمتی می‌رود که تولید حیوانات خانگی ممنوع بشود و کسانی که متقاضی نگهداری از حیوانات هستند به سرپرستی گرفته شوند.

۷. آیا قوانین می‌توانند کمکی به خانواده‌ها و حیوانات برای دفاع از حقوق آن‌ها باشند؟

عموما طبق قوانین بسیاری از کشورها، کسانی که حیوانات را به سرپرستی می‌گیرند به عنوان مالک/صاحب حیوانات شناخته می‌شوند و این باعث شده مصونیت قضایی برای این افراد وجود داشته باشد که در صورت آزار یا کشتن حیوان، چون که مالک یا صاحب حیوان حساب می‌شوند مصونیت قضایی داشته باشند. منتها روندی که در آمریکا شمالی شروع شده و در واقع این روند احتمالا در بقیه‌ی کشورهای دنیا هم ادامه خواهد داشت، این است که نگاه بعضی از قضات به حیوانات خانگی این است که افرادی که از حیوانات خانگی نگهداری می‌کنند سرپرستشان هستند و مالک/ صاحبشان نیستند؛ بنابراین وقتی سرپرست باشند عملا مصونیت‌های قضایی که بتواند هر بلایی سر حیوان بیاورند را ندارند. عملا ما هم همین هستیم؛ تقریبا نگاهی که حامیان حیوانات به رابطه‌ی حیوان خانگی با انسان دارد، این است که ما سرپرست آنها هستیم و بنابراین صاحب جانشان نیستیم و صاحب این نیستیم که بخواهیم آزارشان دهیم و صاحب این نیستیم که مثلا در بدنشان بخواهیم تغییر به‌وجود بیاوریم و یا نمی‌توانیم جراحی زیبایی روی آنها انجام دهیم ویا اینکه هر بلایی بخواهیم سرشان بیاوریم. این نگاه باید تقویت شود که اگر حیوانات خانگی در کنار ما هستند، به‌عنوان یک حیوان همراه در کنار ما هستند و وظیفه‌ی سرپرست حیوان است که بتواند به بهترین شکل از آن موجود زنده حفاظت و نگهداری بکند.