خودروسازی ایران با وجود نیم‌قرن فعالیت، نتوانسته در قامت صنعتی توسعه‌یافته، رقابت‌پذیر، صادرات‌محور و مقبول نزد مشتریان ظاهر شود. این موضوع درحالی است که خودروسازان هم‌رده تولیدکنندگان خودرو در ایران یا کمتر، راه توسعه را بسیار سریع و صحیح طی کرده‌اند. چین در سال‌های گذشته، با سرمایه‌گذاری قابل‌توجه روی بخش خودروسازی، موفق شده است تا جایگاه خود را از یک محل مونتاژ خودرو به بزرگترین خودروساز در جهان ارتقا دهد. در این خبر به بررسی سهم صنعت خودرو از توافق ۲۵ ساله با چین می‌پردازیم.
خودروسازی ایران هر چند با چینی‌ها غریبه نیست و از حدود دو دهه گذشته به این صنعت بزرگ کشور نفوذ کرده‌اند، با این حال گویا قرار است عمق همکاری طرفین در قالب سند ۲۵ ساله بسیار فراتر و وسیع‌تر از قبل باشد؛ اما سهم صنعت خودرو از توافق ۲۵ ساله با چین به چه صورت است؟
سهم صنعت خودرو از توافق ۲۵ ساله با چین به چه صورت است؟
برخی معتقدند در غیاب غربی‌ها، همکاری با چین نه‌تنها لازم است، بلکه می‌تواند به توسعه کشور (باتوجه‌به اینکه چین یکی از دو اقتصاد برتر جهان به شمار می‌رود) کمک کند. دیدگاه گروه دیگر این است که چین برنده سند همکاری ۲۵ساله با ایران خواهد بود و درعوض استفاده‌ای که از منابع کشور بهخصوص در حوزه نفت و گاز می‌برد، امتیاز خاصی نیز نخواهد داد.
این دو دیدگاه را می‌توان به حوزه خودروسازی نیز تعمیم داد. از دیدگاه برخی، همکاری خودرویی دو کشور در قالب سند ۲۵ساله، سلطه مطلق چینی‌ها بر صنعت خودرو کشور و دور ماندن از تکنولوژی روز دنیا است و دیدگاه دیگر نیز این است که باتوجه‌به پیشرفت سریع چینی‌ها در خودروسازی، گسترش ارتباط و سهم صنعت خودرو از توافق ۲۵ ساله با چین می‌تواند به توسعه صنعت خودرو ایران منجر شود.
در نگاهی خوش‌بینانه، طراحی شهرک صنعتی خودرو توسط چینی‌ها در کشور، می‌تواند گام بلندی در مسیر توسعه خودروسازی ایران باشد؛ زیرا یکی از چالش‌های اصلی این صنعت، فقدان طراحی محصول و تست‌های مربوطه است. چینی‌ها در این سال‌ها پیشرفت سریعی در خودروسازی داشته و توانسته‌اند به‌واسطه همکاری با بزرگان صنعت خودروی جهان، به دانش فنی روز و قدرت طراحی محصول دست پیدا کنند. بنابراین احداث شهرک صنعتی خودرو در ایران توسط چینی‌ها و همکاری آنها با خودروسازان کشور (اگر به واقعیت بپیوندد و در مسیری برد ـ برد پیش برود) می‌تواند کمک‌حال توسعه صنعت خودرو باشد.
بیشتر بخوانید: سرعت گرانی خودرو، ۲ برابر تورم!
مرور کارنامه چینی‌ها در خودروسازی ایران طی حدود دو دهه گذشته، نشان می‌دهد آنها تقریباً هیچ‌گاه میلی به داخلی‌سازی، انتقال دانش فنی و آموزش قطعه‌سازان نشان نداده‌اند و فقط به‌دنبال مونتاژ و فروش محصول بوده‌اند.
البته چینی‌ها کمک کردند تا تنوع محصول در بازار خودروی ایران بالا برود و همچنین بخش خصوصی در دوران تحریم تعطیل نشود. این دو مورد نقاط مثبت اصلی در کارنامه حضور خودروسازان چینی در ایران به‌شمار می‌رود.
حرکت خودروسازی چین در مدار میزبانی از سرمایه‌گذاری‌های بیرونی و مشارکت با خارجی‌ها در حالی است که خودروسازی ایران معمولاً میزبان خوبی برای سرمایه‌گذاران خارجی نبوده و کج‌رفتاری‌ها، حاشیه‌سازی‌ها، بی‌اعتمادی‌ها و سخت‌گیری‌ها اجازه نداده‌اند خودروسازان خارجی در فضایی مساعد و امن فعالیت کنند.
تا وقتی کشور در تحریم قرار دارد، شرکت‌های غربی ازجمله اروپایی‌ها امکان حضور در ایران را نخواهند داشت و گویا قرار است این خلاء با چینی‌ها پر شود. البته این موضوع در حالی است که کارشناسان دیدگاه‌های مختلفی درمورد سرانجام همکاری خودرویی ایران و چین در آینده دارند. برخی حتی معتقدند اگر چین نیز حسن نیت داشته باشد، برای توسعه خودروسازی نیاز به تغییر سیاست‌های داخلی است.
فربد زاوه، کارشناس خودروی کشور، دراین‌باره می‌گوید: «ما در همکاری خودرویی با چین از مزیت خیلی زیادی برخوردار نیستیم و در نهایت می‌توانیم روی مسئله کم بودن دستمزد و انرژی ارزان متمرکز شویم.» وی با بیان اینکه ایران قرار نیست با چینی‌ها به هاب صادرات خودرو در منطقه تبدیل شود، می‌افزاید: «هرچند خودروهای خارجی تولیدشده در چین، صادر می‌شوند اما خود خودروهای چینی خریدار چندانی در دنیا ندارند؛ بنابراین نمی‌توان انتظار داشت خودروی مشترک احتمالی ایران و چین راهی به بازار خارج داشته باشد.» این کارشناس تأکید می‌کند: «چین دومین اقتصاد بزرگ جهان به شمار می‌رود و آینده صنعت خودرو است و همین الان ۲۷ درصد کل تولید خودروی دنیا به این کشور تعلق دارد؛ بنابراین حتماً باید با چینی‌ها در حوزه خودرو همکاری کنیم، اما در ابتدا نیاز است در سیاست‌های داخلی تجدیدنظر و سپس راه برای حضور دیگر خودروسازان در کشور نیز باز شود.»
بیشتر بخوانید: دانگ فنگ آئولوس Aeolus احتمالا محصول جدید بهمن موتور خواهد بود
به‌گفته زاوه می‌توانیم در قالب قرارداد ۲۵ ساله، به خودروسازان چین اجازه دهیم در ایران کارخانه خود را (با صد درصد مالکیت) بسازند و محصولات آن را حداقل در بازار خودشان عرضه کنند. در ضمن این قرارداد نباید مانع حضور دیگر خودروسازان بزرگ دنیا در ایران باشد، بلکه باید به آنها نیز اجازه دهیم کارخانه‌های اختصاصی‌شان را بسازند و ما هم در این بین، سودمان را از ناحیه سرمایه‌گذاری‌های خارجی و صادرات ببریم.
زاوه تأکید می‌کند: «وقتی در کنار چینی‌ها، دیگر خودروسازان دنیا نیز راهی ایران شوند، دیگر جایی برای زورگویی هیچ شرکتی (چه چینی، چه فرانسوی و چه حتی آمریکایی) باقی نمی‌ماند و همه در فضایی رقابتی فعالیت خواهند کرد.
وضعیت کنونی صنعت خودروی ایران با خودروسازی دهه‌های قبل چین از جهاتی قابل تشبیه است. بازار پرتقاضا و بکر دو کشور ازجمله ویژگی‌های مشترکی است که خودروسازی ایران و چین را برای سرمایه‌گذاران خارجی جذاب کرده است. دولت چین در این سال‌ها با فراهم‌کردن زمینه حضور خودروسازان جهانی در کشورش، به بزرگترین تولیدکننده خودرو و قطعه جهان تبدیل شده و اکنون میزبان خودروسازان مطرح دنیا است.
استراتژی چین برای توسعه صنعت خودرو به‌عنوان یک صنعت رقابت‌پذیر جهانی، به‌شکل جدی از اوایل دهه ۹۰ میلادی آغاز شد و دولت این کشور با برنامه ۵ساله، خودرو را به‌عنوان یک صنعت محوری انتخاب کرد. دولت چین همکاری و مشارکت با خودروسازان خارجی را به‌عنوان راه توسعه این صنعت برگزید. راهی که ایران نیز پس از برجام و همراه با علاقه زیاد اروپایی‌ها برای حضور در بازار خودروی ایران در اختیار داشت، اما میزبان خوبی در این مسیر نبود. الگوی چین می‌تواند برای خیز خودروسازی ایران به کار گرفته شود.
حسن کریمی‌سنجری دیگر کارشناس خودروی کشور درباره سهم صنعت خودرو از توافق ۲۵ ساله با چین نیز می‌گوید: «چینی‌ها در یک دهه گذشته، پیشرفت شگرفی در خودروسازی داشتند؛ بهخصوص در طراحی پلت‌فرم که توانستند با کمک اروپایی‌ها به دانش آن دست پیدا کنند.» وی با بیان اینکه چینی‌ها در قرارداد خود با خودروسازان خارجی اصل یادگیری و انتقال دانش فنی را ملاک قرار داده‌اند، می‌افزاید: «همکاری خودرویی با چین در قالب سند ۲۵ ساله، اگر منجر به عبور خودروسازی کشور از مونتاژ کاری و حرکت به سمت دستیابی به دانش فنی و طراحی پلت‌فرم باشد، اتفاق خوبی خواهد بود.»
بیشتر بخوانید: خودرو در سه ماه اول سال ۱۴۰۰ گران می‌شود
کریمی تأکید می‌کند: «ازآنجاکه بازار ایران در مقایسه با امثال چین بزرگ نیست، مزیت چندانی از جنبه سرمایه‌گذاری برای خارجی‌ها ندارد و فرصت‌هایی را که در این سال‌ها پیش آمده است (از جمله سرمایه‌گذاری رنو)، خودمان از دست داده‌ایم. بنابراین مشروط بر اینکه قراردادی فراتر از مونتاژ با چینی‌ها ببندیم و در مسیر سرمایه‌گذاری مشترک و صادرات قرار بگیریم، می‌توان به توسعه خودروسازی کشور امیدوار بود.»
کریمی می‌گوید: «باید به این پرسش مهم نیز پاسخ داد که آیا قرارداد ۲۵ساله با چین این قدرت را دارد که مچ تحریم را بخواباند و شرکت‌های بخش خصوصی این کشور را به سرمایه‌گذاری در ایران ترغیب کند.» وی تأکید می‌کند: «شاید شرکت‌های خودروسازی چینی وابسته به دولت، در جریان قرارداد ۲۵ ساله وارد همکاری جدید با ایرانی‌ها شوند، اما درمورد شرکت‌های بخش خصوصی، قدرت این قرارداد و توانش در برابر تحریم تعیین‌کننده خواهد بود.»
به گزارش مجمع فعالان اقتصادی، در حال حاضر ایالات متحده‌آمریکا با ۱۳۰ سال قدمت خودروسازی که ۸۰ سال آن بزرگترین تولیدکننده خودرو در جهان بوده است، اکنون پس از چین در جایگاه دوم قرار گرفته و سالیانه حدود ۱۲ میلیون خودروی مختلف در این کشور تولید می‌شود. درحالی‌که چین در کمتر از ۲۰ سال موفق شده است میزان تولید اتومبیل خود را به چیزی حدود ۲۸ میلیون دستگاه در سال برساند و بزرگترین شرکت خودروسازی جهان لقب گیرد.
***
شما می‌توانید اخبار خودرو را در بلاگ دیوار مطالعه کنید.
