در ایران فرش‌هایی که به دیوار کوبیده می‌شوند با نام تابلوفرش شناخته شده و معمولاً ابعاد کوچکی دارند. از طرفی برای بافت تابلوفرش‌های ایرانی، معمولاً از ابریشم استفاده می‌شود که بسیار ظریف و لطیف است. اما جالب است بدانید که فرش بلژیکی در گذشته تنها برای پوشش دیوار استفاده می‌شده و علت آن نیز ظرافت بسیار بالای این فرش، لطافت الیافی است که در بافت آن استفاده می‌شود. در این مقاله به بررسی تاریخچه فرش بلژیک در قرون مختلف پرداخته و از تفاوت فرش بلژیک در کشورهای خارجی و فرش بلژیکی در ایران خواهیم گفت.

تاریخچه فرش بلژیک

برای کسانی که نام فرش را می‌شنوند، شاید فرش بلژیک اولین نامی نباشد که به ذهن خطور می‌کند. اما برای کلکسیونرها و متخصصان قالی، فرش بلژیکی به دلیل طرح‌های بسیار دقیق و نزدیک به واقعیت در واقع در دسته بهترین فرش‌ها قرار دارد. این هنر در بلژیک تاریخی طولانی و درخشان دارد و هر روز نیز بر محبوبیت آن افزوده می‌شود.

فرش بلژیکی در قرون وسطی

در آغاز قرون وسطی، بلژیک به یک مرکز پُررونق تجارت صنایع‌دستی تبدیل شد. بلژیک نزد کشورهای خارجی به‌عنوان سرزمینی مناسب برای کشاورزی و پرورش حیوانات به ‌ویژه گوسفند شناخته می‌شد و به همین دلیل نیز پشم مرغوبی داشت. 

• پشم گوسفند در دوران قرون وسطی بیشتر برای بافت لباس و گلدوزی استفاده می‌شد. در این دوره، نساجی در خانقاه و توسط زنان خانه انجام می‌شد اما هنوز هنر فرشبافی وارد خانه‌ها نشده بود.
• در طول قرن سیزدهم بود که شهرستان فلاندر به‌عنوان مرکزی پیشرو در تولید صنایع دستی ظاهر شد و بافندگان شروع به بافت دیوارپوش‌هایی کردند که به‌نام فرش بلژیکی شهرت پیدا کرد.
• در اواسط قرن پانزدهم بود که فرشبافی در بلژیک به یک صنعت مهم تبدیل شد و توسط پادشاهی و اشراف در سراسر اروپا به رسمیت شناخته شد. 

طرح‌های فرش بلژیکی در قرون وسطی

طرح‌ فرش بلژیک در آن زمان بیشتر از کتاب مقدس، اساطیر، نبردها و کودکان در حال بازی الهام گرفته می‌شد. این فرش‌ها باعث شدند بازار تجارت بلژیک رونق پیدا کند و به این ترتیب بلژیک در اوایل قرن شانزدهم به مرکزی پیشرو در تهیه فرش‌های دیوارپوش و تزئینی تبدیل شد.

طرح‌های فرش بلژیکی در قرن نوزدهم

تولید فرش‌های گره‌دار و پرزدار دستباف از اواسط قرن نوزدهم در بلژیک آغاز شد و تا امروز نیز ادامه دارد. در شهر قدیمی تورنای، کارخانه فرش سلطنتی در قرن نوزدهم فرش‌های دستباف را در مقیاس محدود تولید می‌کرد. در این دوران فرش ماشینی نیز به‌عنوان یک صنعت مهم برای صادرات به سراسر جهان مورد توجه قرار گرفته بود.

نکته: فرش‌ بلژیک هنوز هم در شهرهای مهمی مانند بروکسل، سنت نیکولا، بروژ، ورویه و اودنارد بافته می‌شوند.

فرش بلژیک در دوره رنسانس

برخلاف نمونه‌ فرش‌های ایرانی که معمولاً به‌عنوان پوشش کف مورد استفاده قرار می‌گیرند، اکثر فرش‌های بلژیکی و فرش‌های تولید شده در دیگر کشورهای اروپایی، تبدیل به تابلوهایی می‌شدند که دیوار را تزئین می‌کردند یا به‌عنوان روکش مبلمان از آن‌ها استفاده می‌شد. 

• یکی دیگر از کاربردهای فرشبافی در اروپا، استفاده از آن به‌عنوان عایق در فصول سرد سال بود. اما بیشتر خانواده‌ها از فرش به‌عنوان یک قطعه زیبای نمایشی برای تزئین دیوارها استفاده می‌کردند.
• فرش بلژیک در آغاز دوره رنسانس در دهه ۱۴۰۰ با افزایش تقاضا برای تزئین دیوارهای بزرگ و مجلل، رونق پیدا کرد و تولید آن افزایش یافت. بافندگان فرش بلژیکی ابتدا از کتان استفاده می‌کردند اما بعداً پشم انگلیسی را به مواد اولیه مصرفی اضافه کردند. به این ترتیب دوام فرش بلژیک افزایش پیدا کرد.
• مانند بسیاری از فرش‌های اروپایی، فرش بلژیک نیز به‌دلیل استفاده از مضامینی که بافندگان از آن استفاده می‌کنند، به‌راحتی قابل شناسایی است.
• در فرش بلژیک اغلب از مذهب، شکار و برداشت محصول، اساطیر و شخصیت‌های تاریخی و کهن الهام گرفته می‌شود. 
• اساساً قالی‌هایی که از بلژیک منشاء گرفته‌اند در واقع نسخه‌هایی بافته شده از نقاشی و تصاویری هستند که زندگی روزمره افراد را به تصویر می‌کشند و از آن‌ها به‌عنوان یک هنر دیواری یاد می‌شود.
• به‌دلیل ظرافت و طرح‌های بی‌بدیل به‌کار رفته در فرشبافی بلژیک، کمتر کسی از آن برای پوشش کف استفاده می‌کند و در نتیجه بهترین انتخاب برای فرش بلژیکی استفاده از آن برای تزئین دیوار است.
• امروزه فرش‌های بلژیکی به‌طور پیوسته در بین طراحان و افراد مختلف در سراسر جهان محبوبیت پیدا می‌کنند. علت این امر دوام بالا و البته زیبایی فرش بلژیک است که در همان سطح هنری آثار نقاشان بزرگ رنسانس مانند “رافائل” و “برنارت ون اورلی” دیده می‌شود.
• فرش بلژیک آن‌چنان ظریف بافته می‌شود که اکثر مردم تصور می‌کنند چاپ شده است!

فرش بلژیک در ایران

فرش ماشینی بلژیکی که به آن فرش شنل نیز گفته می‌شود، به‌عنوان یکی از فرش‌های مدرن در ایران شناخته می‌شود.

الیاف فرش ماشینی بلژیکی

الیاف فرش بلژیکی که در ایران بافته می‌شود از جنس پلی‌استر، پلی‌پروپیلن، پشم و اکریلیک است. بنابراین بیشتر الیاف به‌کار رفته در فرش بلژیکی، از الیاف مصنوعی هستند. در فرشبافی فرش بلژیکی، الیاف اکریلیک به‌علت ویژگی‌های خاصی که دارد، یکی از پُرکاربردترین الیافی است که استفاده می‌شود.

با توجه به نرم و لطیف بودن و وزن کم فرش شنل یا فرش بلژیک، امکان سُر خوردن افزایش پیدا می‌کند و به همین دلیل نیز در پشت این نوع فرش‌ها از یک پوشش لاتکس استفاده می‌شود تا منجر به چسبیدن فرش به سطح شده و از سُر خوردن جلوگیری کند. در واقع می‌توان گفت که این لایه لاتکس مانند ترمز یا استوپِر برای فرش عمل خواهد کرد.

همان‌طور که اشاره کردیم فرش‌ بلژیک بسیار سبک، ظریف و نازک است و پرزهای لطیفی دارد، بنابراین معمولاً پیشنهاد می‌شود که برای راه‌ رفتن روی آن، حتماً از روفرشی استفاده کنید تا به پرزها آسیب وارد نشود. 

مزایا و معایب فرش بلژیکی

• الیاف ظریف و نازک: الیاف استفاده شده در بافت فرش بلژیک بسیار ظریف و نازک هستند و به همین دلیل نیز طول عمر این نوع فرش در مقایسه با انواع دیگر فرش‌ها پایین‌تر است و ممکن است به مرور زمان حالت و فرم اولیه خود را نیز از دست دهد. شاید این موارد جزو معایب فرش بلژیکی باشد اما این فرش‌های زیبا مزایایی نیز دارند.

• قیمت مناسب: با توجه به اینکه در بافت فرش بلژیک از الیاف ظریف‌تر و همین‌طور از الیاف مصنوعی استفاده می‌شود، بنابراین قیمت فرش بلژیکی در مقایسه با فرش‌های ایرانی پایین‌تر است. همین امر باعث شده تا این نوع فرش متقاضیان زیادی در بازار فرشبافی داشته باشد.
• نوع نخ به‌کاررفته: در بافت فرش بلژیکی یا شنل، از دو نوع نخ به‌نام‌های نخ پلی‌استر و نخ شنل استفاده می‌شود. نخ پلی‌استر به‌عنوان نخ خاب و نخ شنل نیز به‌عنوان نخ کف در بافت فرش بلژیک استفاده می‌شود. استفاده از این نوع نخ‌ها در فرشبافی فرش بلژیک، باعث می‌شود که این نوع فرش پُرزدهی نداشته باشد که می‌تواند یکی از مزایای فرش بلژیکی باشد.

• ضدحساسیت‌بودن نخ‌ها: از طرفی الیاف به‌کار رفته در بافت فرش بلژیکی حساسیت‌زا نبوده و در نتیجه نگرانی از این بابت نخواهید داشت. چون برخی از افراد به الیاف مصنوعی مانند پلی‌استر و اکریلیک حساسیت دارند و ممکن است برای کودکانی که روی فرش بازی می‌کنند، مشکلات پوستی پیش آید. اما نوع الیاف و کیفیت آن‌ها تضمین‌کننده عدم بروز حساسیت در فرش‌های بلژیکی یا فرش‌های شنل است.

• نرمی و لطافت: همان‌طور که اشاره کردیم الیافی که برای بافت فرش بلژیکی یا فرش شنل استفاده می‌شوند، بسیار ظریف هستند و همین امر باعث شده تا این نوع فرش بافتی منسجم داشته باشد. نرمی، لطافت، ظرافت و بافت منسجم همگی جزو عواملی هستند که فرش بلژیکی را به یک فرش ضدلک و ضدچروک تبدیل می‌کنند. 

• شست‌شوی آسان: جالب است بدانید که این نوع فرش علاوه‌بر شست‌‌وشوی آسان، در برابر نور خوشید و حرارت مستقیم نیز مقاومت بسیار بالایی دارد.

حرف آخر درباره فرش بلژیک

فرش بلژیکی به‌عنوان یکی از نمونه‌های فاخر فرش در اروپا شناخته می‌شود. به‌گونه‌ای که در گذشته و امروز برای تزئین دیوار از آن استفاده شده و کمتر کاربرد پوشش کف را دارد. علت آن نیز ظرافت بسیار بالای نخ‌های به‌کار رفته در بافت فرش بلژیک است.

فرشبافی در بلژیک قدمتی دیرینه دارد و نمونه‌های عالی آن در موزه‌ها نگهداری می‌شود.

***

[horizontal_slider url=’tehran/carpet’  title=”آگهی‌های فرش را در دیوار ببینید”]