پس از برجام شماری از شرکت‌های خودروسازی جهان به ایران بازگشتند و برخی فعالیت کاملاً جدیدی را آغاز کرده بودند. با حضور این شرکت‌ها طی ۲ سال، بازار خودروی ایران متفاوت با قبل شده بود، اما پس از خروج آمریکا از برجام این شرکت‌ها بازار ایران را ترک کردند و حتی بسیاری از شرکت‌های چینی مانند برلیانس و جیلی هم که روابط گسترده مالی با آمریکا و اروپا دارند، همکاری با شرکای خود در ایران را متوقف کردند. در این مقاله، به جزئیات خبر خودروسازی در ایران بدون همکاری خارجی می‌پردازیم.
این روزها صحبت از احیای توافق هسته‌ای برجام و بازگشت خودروسازان خارجی به کشور (پس از لغو تحریم‌ها) است. اگرچه این توافق پس از رفع تحریم‌ها بیشترین تأثیر را بر بخش‌های اقتصادی کشور به همراه خواهد داشت، این موضوع در حال حاضر چراغ سبز را به خودروسازان خارجی نشان می‌دهد تا به‌سمت بازار خودروی کشور حرکت کنند.
استدلال اصلی مخالفان بازگشت خودروسازان خارجی این است که چون آنها در دوران تحریم ایران را ترک کرده‌اند، استحقاق بازگشت ندارند. استدلال دیگر مخالفان، اما تکیه بر توان داخل است. به اعتقاد آنها، صنعت خودروی کشور توانسته در دوران تحریم، داخلی‌سازی را افزایش و وابستگی به خارجی‌ها را کاهش دهد.
چگونگی فعالیت خارجی‌ها در خودروسازی کشور پس از احیای برجام، با اختلاف نظرهایی همراه است. برخی معتقدند شریک اصلی خودروسازی ایران در آینده چه با احیای برجام و چه ماندگاری تحریم‌ها همچنان چین است. در مقابل برخی تأکید می‌کنند با احیای برجام، شرکای خارجی صنعت خودرو به کشور بازخواهند گشت و حتی امکان سرمایه‌گذاری آنها و استفاده از ایران به‌عنوان پایگاه صادراتی وجود دارد.
همچنین خودروسازها محصولات جدیدی را در دوران تحریم و باوجود محدودیت‌ها در کشور تولید کردند و این موضوع از دید برخی به‌معنای بی‌نیازی به خارجی‌ها است. تردیدی در این نیست که تحریم در کنار چالش‌ها و بحران‌هایش، فرصتی برای رشد داخلی‌سازی و کاهش وابستگی ایجاد کرد.
بیشتر بخوانید: افزایش تولید سایپا در سال تحریم و کرونا
با راه‌ندادن خودروسازان خارجی، صنعت و بازار خودروی داخل ضرر خواهد کرد و ضمن محروم‌شدن خودروسازان از مشارکت‌های خارجی، شهروندان هم مجبورند همچنان بار انحصار در بازار خودروی کشور را به دوش بکشند.
در حال حاضر باتوجه‌به ممنوعیت واردات، کوچک‌بودن بخش خصوصی و عدم حضور مستقل شرکت‌های خارجی بازار خودرو در انحصار خودروسازان بزرگ قرار دارد و رقابتی در آن به چشم نمی‌آید. در این فضای انحصاری، مشتریان حق انتخاب چندانی ندارند و باتوجه‌به ضعف رقابت، چشم‌انداز مناسبی از بهبود کیفیت قابل‌تصور نیست.
هر بار که از زیادبودن قیمت خودروهای داخلی و کم‌بودن کیفیت آن انتقاد شد، انگشت اتهام را به‌سوی انحصار بردند و گفته شد تا زمانی که انحصار تولید خودرو بین ۲ شرکت دولتی ایران‌خودرو و سایپا برقرار باشد، این شرایط همچنان ادامه دارد و مشتری‌‌مداری در بازار خودروی کشورمان مفهومی نخواهد داشت.
بیشتر بخوانید: هشدار قطعه سازان به توقف تولید
طبعاً اگر پس از لغو تحریم خودروسازی در ایران بدون همکاری خارجی انجام شود، این انحصار تداوم یافته و حتی حلقه آن تنگ‌تر خواهد شد و دودش به چشم مشتریان می‌رود. نکته دیگر اینجاست که پیشرفت‌های خودروسازی کشور در دوران تحریم، در حد بی‌نیازکردن این صنعت از مشارکت‌های خارجی نبوده است و اصلاً قرار نیست خودکفایی کامل در خودروسازی رخ بدهد؛ همان طور که در خودروسازی دنیا چنین رویکردی وجود ندارد.
شاید مسئله داخلی‌سازی در صنعت خودرو گاهی شبیه به شعار باشد، اما مسئله داخلی‌سازی در حوزه قطعات و به‌صورت خاص قطعات داخلی خودرو قدری متفاوت است. در سال‌های گذشته و به‌واسطه تحریم‌هایی که هر روز یک گوشه از اقتصاد ایران را نشانه می‌گرفت، تلاش برای رقابتی‌کردن در صنعت خودرو بیشتر از قبل ارزشمند شد؛ چراکه در صورت تکیهٔ بخش بیشتری از این صنعت به توان داخل، فشار چنین تحریم‌هایی کمتر احساس می‌شد.
قطعه‌سازان معتقدند هرچه در عمق داخلی‌سازی بیشتر پیش می‌رویم، ادامه مسیر سخت‌تر و پیچیده‌تر می‌شود. اینکه چند قطعه (آن هم نه قطعات پیشرفته و به اصطلاح های‌تک) داخلی‌سازی شده است و چند محصول جدید (با سطح کیفی و تکنولوژی فعلاً نامشخص) به تولید رسیده است، نمی‌تواند به‌معنای خودروسازی در ایران بدون همکاری خارجی باشد.
صنایع خودرو و قطعه ایران سال‌ها از فناوری و تکنولوژی روز دنیا عقب هستند و اگر قرار است در مقیاس جهانی فعالیت کنند، بدون همکاری خارجی نخواهند توانست. درنهایت اینکه قرار نیست با لغو تحریم، خودروسازان خارجی برای حضور در ایران صف بکشند؛ همان طور که در پسابرجام نیز چنین اتفاقی رخ نداد. بنابراین بعید به نظر می‌رسد گزینه‌های زیادی برای همکاری مشترک وجود داشته باشد که بخواهیم یکی را قبول کنیم و دیگری را نه!
***
شما می‌توانید اخبار روز خودرو را در بلاگ دیوار بخوانید.
