نگاهی به فرش های فلات مرکزی نشان می‌دهد که چند قطب بافت فرش در بیابان‌های میانی این قسمت از ایران خودنمایی می‌کند. برخی از آنها مانند: فرش کاشان و قم و فرش کرمان شهرتی جهانی دارند و آوازه‌شان از مرزهای ایران هم عبور کرده است. همان‌طور که می‌دانید فرش‌های فلات مرکزی ایران، عمدتاً در دسته فرش‌های شهری یا شهری‌بافت جای می‌گیرند.
بیشتر فرش‌های بافته‌شده در این مناطق، از دیرباز برای مقاصد تجاری بوده است و در حال حاضر هم بخش زیادی از بازار فرش ایران و جهان را فرش‌های فلات مرکزی تسخیر کرده است. هرچه به سمت جنوب پیش می‌رویم، فرش‌ها بیشتر از شهری بافت به سمت فرش‌های روستایی و عشایری می‌روند؛ اما همچنان بخش بزرگی از گردش مالی بازار فرش ایران، متعلق به فرش‌های دستبافت شهری این منطقه از ایران است.
اینجا مهم‌ترین فرش‌های فلات مرکزی ایران را نام می‌بریم و جداگانه به بررسی ویژگی‌ها و تاریخچه هرکدام خواهیم پرداخت.
- قالی کاشان
- قالی جوشقان
- قالی قم
- قالی اصفهان
- قالی شهرضا
- قالی فریدن
- قالی میمه
- قالی ویست
- قالی نجف‌آباد
- قالی نایین
- قالی یزد
- قالی اردکان
- قالی کرمان
- قالی سیرجان
- قالی بردسیر
- قالی شهربابک
- قالی راور
این مطالب را از دست ندهید:
ابریشم بافتهای قمی
فرش ایرانی در خارج از ایران، به عنوان محصولی گران و لوکس به‌شمار می‌رود. یکی از دلایل این مسئله صادرات فراوان فرش قم است؛ چرا که فرش قم عمدتاً با نخ ابریشمی بافته می‌شود و برای همین هم قیمت بالایی دارد. فرش‌های قم اغلب گران هستند و از این رو در سایزهای بزرگ بافته نمی‌شوند و شاید بیشتر آنها را در اندازه قالیچه ببینید. پشتی، ذرع‌ونیم، دو زرع‌ونیم و شش‌متری رایجترین اندازه‌های فرش قم در بازار هستند.
طرح‌های رایج در فرش دستباف قم، لچک و ترنج، واگیره‌ای، بته و درختی است. بخش کمی از فرش‌های قم با کرک بافته می‌شوند. فرش‌های قم در زمره فرش‌های شهری به‌شمار می‌روند؛ گرچه در حال حاضر از فرش‌های ابریشمی نه به‌عنوان یک کف‌پوش برای فضا، بلکه به‌عنوان یک اثر دکوری روی دیوار استفاده می‌شود.
نکته جالب این‌جاست که این سبک فرش‌های قم که حالا بخش بزرگی از تجارت فرش را در برگرفته‌اند، نزدیک به یک‌صد سال است که به‌طور جدی در قم رایج شده است.
در نظر داشته باشید در واقع فرش قم از آن دسته فرش‌های فلات مرکزی است که در طول زمان بسیار تغییر کرده و در حال حاضر از انواع فرش ایرانی جدید به‌شمار می‌رود. پیش از این فرش‌های قم به دلیل گره‌های درشتشان و هم استفاده از مواد اولیه نامرغوب، تولید کمی داشت و هم کالای محبوبی نبود.
اما با یک تغییر نگرش در سبک بافت فرش در این منطقه، روی‌آوردن به ابریشم و بافتهای ریز و همچنین دخل و تصرف در طرح‌هایی که از کاشان، نزدیکترین قطب فرش به خودشان ایجاد کرده بودند، حالا یک کلاس جدید بافت فرش در ایران را پایه‌‌گذاری کرده‌اند.
لاکی‌های چشم‌نواز کاشانی
فرش کاشان از آن دست انواع فرش ایرانی است که به جز بازار جهانی، محبوبیت فراوانی در بازار داخلی هم دارد و در کنار فرش تبریز یکی از محبوب‌ترین فرش‌های دستباف به‌شمار می‌رود. خیلی بعید نیست که شما هم در خانه تعداد زیادی از دوستان و آشنایان‌تان، در کنار گبه و گلیم ایرانی، فرشی از کاشان هم ببینید.
سنت فرش کاشان نشات گرفته از سنت پارچه‌بافی در این شهر تاریخی است. حالا اما با کمرنگ‌شدن جریان پارچه بافی در کاشان، کارگاه‌های فرش‌بافی یکی از مهم‌ترین هنرهای بازار کاشان به‌شمار می‌رود. راوند، آران و بیدگل، نطنز و جوشقان هم به‌دلیل نزدیکی به کاشان از سبک قالی بافی آنها تاثیر گرفته‌اند.
قالی کاشان بیشتر از پنبه و پرز پشمی بافته می‌شود و البته در نقش‌های نفیس‌تر، ابریشم هم در آن به‌کار می‌رود. اگرچه رنگ زمینه در فرش‌های کاشان متنوع است؛ اما فرش‌های لاکی کاشان یکی از انواع فرش دستباف محبوب ایرانی است.
گره‌های فرش کاشان متقارن است و لچک و ترنج، گلدانی، شکارگاهی و محرابی از محبوب‌ترین طرح‌های فرش کاشان است. در نظر داشته باشید، شاید روی نقشه، فاصله‌ای میان کاشان و جوشقان نباشد؛ اما فرش کاشان و جوشقان دو داستان کاملاً متفاوت از یکدیگر هستند.
کاشان البته در سال‌های اخیر به‌جز فرش دستباف، یکی از قطب‌های انواع فرش جدید ایرانی هم هست. بد نیست بدانید کارگاه‌ها و کارخانه‌های متعدد فرش ماشینی در این شهر، علاوه‌بر ایجاد جریان اقتصادی در شهر، بخش زیادی از فرش ماشینی بازار کشور را هم تامین می‌کند.
برای دیدن آگهی‌های فرش دستباف کلیک کنید
فرش‌های شهری اصفهان
یکی از انواع فرش دستباف ایرانی، فرش‌های اصفهان است که فرش‌هایی شهری‌بافت هستند. در استان اصفهان البته فرش‌های محلی و فرش‌های عشایری هم بافته می‌شود؛ اما این منطقه بیشتر به بافت فرش‌های شهری با گره‌های نامتقارن مشهورند. پنبه، ابریشم، پرز کرکی و ابریشمی مهم‌ترین موادی است که برای بافت این فرش استفاده می‌شود. همچنین طرح‌های رایج در فرش اصفهان لچک و ترنج، درختی، اسلیمی و شاه‌عباسی است.
به‌جز شهر اصفهان، در استان اصفهان که یک از قطب‌های تولید فرش‌های فلات مرکزی ایران است، فرش‌های دستباف با همان شکوه و قدرت گذشته، بافته می‌شود.
میمه، شهرضا، فریدن، نجف‌آباد و ویست هم از دیگر انواع فرش دستباف در اصفهان است که بیشتر فرش‌های روستایی و عشایری در آن بافته می‌شود. در یکی‌دیگر از شهرهای اصفهان هم فرش معروفی به‌نام فرش نایین بافته می‌شود که به‌دلیل کلاس متفاوت و شهرت بالایش، بهتر است جداگانه به آن بپردازیم.
فرش نایین؛ ترکیب سنت و مدرنیته
نائین روزگاری قطب بافت عبا و گلیم در ایران بود. این شهر حالا با فرش‌هایش شهرتی جهانی دارد. مهم‌ترین ویژگی فرش نائین استفاده استادانه از پشم است. اگرچه طرح‌های این فرش، در زمره فرش‌های سنتی ایرانی قرار می‌گیرد؛ اما استفاده ماهرانه از پشم برای بافت این فرش، می‌تواند آن را در صف انواع فرش مدرن از جهت کلاس بافت قرار دهد.
فرش نائین اغلب در خانه‌ها و توسط زنان بافته می‌شود. در بازار فرش این شهر می‌توانید موارد از انواع فرش جدید تا موارد آنتیک را پیدا کنید. البته اگر صاحب یک فرش آنتیک شدید و قصد نداشتید آن را به دیوار بزنید، حداقل از یک روفرشی استفاده کنید!
مثل بسیاری از فرش‌های استان اصفهان مانند: لچ و ترنج، بخش اصلی طرح‌های فرش در نائین را نیز به‌خود اختصاص می‌دهند. نائین هم علاوه‌بر فرش دستبافت، از جمله شهرهایی است که در آن انواع فرش ماشینی را هم به‌راحتی می‌توانید پیدا کنید؛ چرا که مثل کاشان این شهر هم محل تجمع کارگاه‌ها و کارخانه‌های فرش ماشینی است.
بیشتر بخوانید: هنر نصف جهان در فرش دستباف اصفهان
گره‌های فارسی در دل کویر
یکی از مراکز اصلی بافت فرش های فلات مرکزی یزر است. میتو‌ان گفت که بهترین فرش‌های دستباف ایرانی در یزد بافته می‌شود. جایی که در حال حاضر یکی از قطب‌های بافت فرش دستباف و تولید فرش ماشینی است. فرش یزد مانند بسیاری دیگر از فرش‌های سرزمین‌های میانی ایران و بیابان مرکزی آن، با گره‌های نامتقارن یا فارسی بافته می‌شود.
فرش یزد یکی از زیبایی‌های فرش ایرانی است که وقتی به آن در یک مسیر جغرافیایی و به‌صورت پیوسته نگاه می‌کنید، متوجه تغییرات طرح و نقشه فرش‌ها در یک مسیر جغرافیایی می‌شوید. مثلاً میزان گل‌ها و شلوغی طرح فرش ایرانی را وقتی از کاشان به یزد و از یزد به کرمان می‌روید، به خوبی درک می‌کنید.
فرش یزد هم به دلیل نزدیکی به کرمان متاثر از نقشه‌های آن است و به شلوغی فرش‌های کرمانی است. فرش یزد با پشم بافته می‌شود و اغلب پشمی که برای بافت این فرش‌ها استفاده می‌شود از استان‌های دیگر به یزد می‌رسد. لچک و ترنج، ماهی درهم و شاه‌عباسی محبوب‌ترین طرح‌ها در میان طرح فرش‌های یزدی است.
گل‌های زیبای باغ‌های کرمان
از انواع فرش های فلات مرکزی ایران، فرش کرمان هنوز هم برای خود جایگاه ویژه‌ای دارد. نگاهی به فرش دستباف کرمان نشان می‌دهد که بافندگان فرش در این شهر، تصویر مدرن یک بهشت را در ذهن می‌پرورانده‌اند. مهم‌ترین تغییری که در فرش‌های این شهر، نسبت به سایر فرش‌های فلات مرکزی ایران دیده می‌شود، استفاده از طرح درختی در طراحی فرش است. یک ایده جذاب که در زمان خودش طرحی مدرن برای طراحی فرش به‌شمار می‌رفت.
فرش کرمان یکی از خاص‌ترین انواع فرش ایرانی دستباف است که در آن بسیار دست و دلبازانه از گل، شکوفه، برگ، پرنده و حیوانات استفاده می‌شود. قالیچه و قالی کرمانی در اندازه‌های دو ذرعی، شش‌متری، نه‌متری، دوازده‌متری بافته می‌شود و طرح‌های درختی، لچک و ترنج، بته‌ای، شاه‌عباسی و گل فرنگ از رایجترین طرح‌های آنها هستند.
پیشنهاد خواندنی؛ فرش کرمان (فرشی که بهشتیان آن را می‌بافند)
***
[horizontal_slider url=’tehran/carpet’ title=”آگهی‌های فرش را در دیوار ببینید”]
