یزد مانند بسیاری از استان‌ها، سابقه درازی در بافتن فرش و هنرهای دستی دارد. اما وقتی پای فرش در میان باشد، اولین جایی که به آن استناد می‌شود، اردکان است.
تاریخچه فرش اردکان
اگر بخواهیم نگاهی به تاریخچه این فرش بیاندازیم باید به دو قرن گذشته اشاره کنیم؛ چرا که این فرش قدمت طولانی دارد. البته در تاریخچه فرش اردکان، تاریخ دقیقی در خصوص شروع بافت آن در دست نیست؛ اما برخی قدمت آن را به بیش از ۱۵۰ سال گذشته می‌دانند.
تاریخ شروع بافت فرش اردکان هرچه که باشد، مردم اردکان برای اولین‌بار در منطقه‌ای قدیمی به نام چرخاب، قالیبافی را آغاز کردند. هنر فرش‌بافی که به اردکان وارد شد، ابتدا کارها زیرنظر استادان کرمانی صورت می‌گرفت و اغلب مردان به این سمت بافت این فرش رفتند. به‌مرور زنان هم به سمت این هنر قدیمی کشیده شدند و ردپای خود را روی قالی اردکان به‌جا گذاشتند. اردکان حالا به قطب بافت فرش تبدیل شده و برند فرش اردکان به یک برند معتبر در میان مخاطبان فرش برای خود اسم و رسمی دست‌وپا کرده است.
فرش‌بافی در ایران به سه شکل عشایری، روستایی و شهری انجام می‌شود. اردکان هم یکی از شهرهای قدیمی ایران است که فرش‌بافی آن در زمره فرش‌های شهری قرار دارد. اولین کارگاه‌های قالیبافی در ایران در دوران قاجار شکل گرفت و بخش عمده طرح‌های آن مربوط به کرمان، کاشان و اصفهان بود. اما اردکان هم در این میان توانست سری در میان سرهای قالیبافی درآورد و به یک قطب بزرگ بافت قالی تبدیل شود.
بیشتر بدانید؛ فرش ایرانی؛ بازمانده‌ای کهن از هنر اصیل ایرانی
بررسی ویژگی‌های فرش
از مهم‌ترین ویژگی‌های فرش اردکان، گره‌های این فرش است. گره‌هایی نامتقارن با تار و پود به شکل پنبه‌ای یا پرز ابریشمی که طرح‌های مختلفی از لچک و ترنج گرفته تا شاه‌عباسی را در خود دارد. البته رنگ‌های رایج در فرش اردکان تنوع خاکی، قرمز و آبی را دارد. طرح‌های معمول فرش اردکان به‌صورت ترنج است و اغلب بافت ضخیمی دارد. تار فرش اردکان پنبه‌ای و پود آن پنبه‌ای یا پشمی است. رج‌شمار فرش اردکان ۳۵ تا ۴۰ رج است و طرح‌های متنوعی مثل خورشیدی، مارال، شکوفه، بهار و روژان در این نوع فرش دیده می‌شود.
در ادامه فرش اردکان را از جهات زیر بررسی می‌کنیم:
- روش بافت فرش اردکان
- مناطق بافت فرش
- دلیل ماندگاری فرش اردکان
- میزان تولید فرش اردکان
- قیمت فرش اردکان
- آیا فرش اردکان هنوز بافته می‌شود؟
این مطلب را از دست ندهید؛ شگردهای خرید فرش دستباف که هرکسی نمی‌داند!
روش بافت فرش اردکان
کیفیت فرش اردکان بسیار بالاست و دوام خوبی دارد. به‌همین‌خاطر است که می‌توانید با خیال راحت آن را در نقاطی که تردد بیشتر است پهن کنید و خیال‌تان از کیفیت آن راحت باشد. از دیگر مشخصات این فرش می‌توان به دو نوع گره فارسی و ترکی اشاره کرد. این فرش لول‌بافت بوده و روی آن یک پود نازک یکدست زده می‌شود. شیرازه فرش اردکان هم طبیعی است.
این نوع فرش در اجرا بسیار شبیه به فرش کاشان است و طرح‌های شکارگاهی و زیرخاکی دارد. درعین‌حال، ابعادش معمولاً ۱۲ متر به پایین تا قطع پشتی است. فرش اردکان در مدل‌های مختلف عرضه می‌شود؛ از قالی و قالیچه گرفته تا گلیم و پشتی. این تنوع باعث شده تا فرش اردکان به یکی از پرمخاطب‌ترین فرش‌های دستباف ایرانی تبدیل شود.
ویژگی دیگر فرش اردکان این است که در این نوع فرش غلط‌بافی و تقلب وجود ندارد و به هیچ‌عنوان از گره جفتی استفاده نمی‌شود. درعین‌حال، پشت فرش اردکان کاملا صاف و یکدست است و تارهایی به شکل کرم‌رنگ و چله‌های کشیده همچون قالی کاشان دارد. مهم‌ترین طرح‌های فرش اردکان، خطیبی چله و گل ابریشم، بهار، موژان، حاشیه پیازی، ماهی، صبا و خشتی قدیمی است.
مناطق بافت فرش
مناطق مختلفی در یزد اقدام به بافت فرش اردکان می‌کنند. خود اردکان حدود ۱۰۰ هزار نفر جمعیت دارد که علاوه‌بر خود شهر، مناطقی همچون عقدا، احمدآباد، ترک‌آباد، خرانق و میبد هم اقدام به بافتن فرش اردکان می‌کنند. البته نه فقط در داخل استان یزد که در مناطقی همچون جنوب کشور و سیستان هم اقدام به بافت فرش اردکان می‌کنند.
دلیل ماندگاری فرش اردکان
کیفیت بالای فرش اردکان دلیل اصلی ماندگاری آن است؛ اما شاید یکی از رازهای اصلی آن، استفاده از بهترین مواد اولیه طبیعی باشد. موادی که بیشتر مواقع از محیط زندگی سنتی بافندگان تهیه می‌شده است. مواد اولیه غالب در اردکان پشم، کرک، ابریشم طبیعی و پنبه است که در بافت فرش هم بسیار کاربرد دارد.
به‌همین‌خاطر است که ماندگاری فرش اردکان بالاست. در عین‌حال، عملیات نخ‌ریسی و رنگرزی در خود اردکان و توسط متخصصان انجام می‌شود. البته در گذشته این کار هم به‌ر وش کاملاً طبیعی صورت می‌گرفت.
تفاوت فرش اردکان با دیگر فرش‌ها
فرش اردکان در قلمرو استان یزد است؛ اما شباهت‌هایی هم به دیگر فرش‌ها از جمله فرش کاشان دارد. الگو و طرح‌های این دو فرش تقریبا یکسان است اما تفاوت قیمتی این دو فرش، فرش اردکان را متمایز کرده است. فرش اردکان برای خرید، قیمت مناسب‌تری دارد و برای قشرهای مختلف قابل دسترس‌تر است. فرش اردکان معمولاً توده پشمی خالص یا پنبه‌ای دارد و اندازه‌هایی مشابه با قالی کاشان دارد.
برای دیدن آگهی‌های فرش دستباف کلیک کنید
پیشنهاد خواندنی؛ انواع فرش‌های فلات مرکزی؛ هنر ایرانی در دل کویر
میزان تولید فرش اردکان
آن‌طور که آمار نشان می‌دهد، نزدیک به ۱۵ هزار نفر در استان یزد عضو اتحادیه فرش دستباف هستند که علاوه‌بر آن، ۴۰ هزار نفر هم بافنده خانگی در این استان وجود دارد. با حضور چنین هنرمندانی سالانه حدود ۷ هزار مترمربع فرش در این استان بافته می‌شود. این فرش‌ها نه تنها به مصرف داخلی می‌رسد که در بسیاری موارد صادر می‌شود. کشورهایی مثل آلمان، استرالیا، سوئیس و آمریکا، از مشتریان پروپاقرص فرش اردکان هستند.
قیمت فرش اردکان
قیمت فرش اردکان مثل دیگر فرش‌ها بسته به نوع بافت و ابعاد آن متغیر است. این فرش معمولاً در سایزهای ۶ و۹ و ۱۲ متری تولید می‌شود. به‌نظر‌می‌رسد که بسته به سایز فرش، شروع قیمت از حداقل ۲ میلیون تومان باشد. البته این قیمت بسته به اینکه از نخ ابریشم در بافت فرش استفاده شده باشد، تا ۵۰ میلیون هم می‌رسد.
همانطور که پیش از این گفته شد، قیمت فرش اردکان به‌نسبت دیگر فرش‌ها از جمله کاشان، مناسب‌تر بوده و برای خانه‌های کوچک امروزی، گزینه بهتری است. اگر شما هم دنبال چیدمان خانه کوچک‌تان با یک فرش اصیلی ایرانی هستید، فرش اردکان بهترین گزینه برای شماست.
بیشتر بدانید: نکات کلیدی که در خرید انواع فرش ماشینی باید بدانید
آیا فرش اردکان هنوز بافته می‌شود؟
قالی اردکان سال‌هاست که در سازمان جهانی مالکیت معنوی ثبت شده تا جلوی کپی آن در کشورهایی مثل هند، افغانستان و چین گرفته شود. اما گویا آن‌طور که باید موردتوجه مقامات دولتی قرار نگرفته تا برای رونق آن فکری تازه شود. این فرش هنوز هم در نقاط مختلف از استان یزد گرفته تا مناطق‌جنوبی ایران تولید می‌شود و یکی از برندهای معتبر بافت فرش است که کیفیت بسیار قابل‌قبولی دارد.
فاکتورهای مهمی در ثبت جهانی فرش اردکان یزد موثر بوده که از آن جمله می‌توان به رنگ گیاهی، بافت سالم و ابریشمی و مواد اولیه مرغوب اشاره کرد که بافت درشت و رج‌شمار ۲۵، ۲۸ و ۳۰ فرش اردکان را به ثبت جهانی رسانده است.
***
[horizontal_slider url=’tehran/carpet’ title=”آگهی‌های فرش را در دیوار ببینید”]
