«قطع گاز، باعث افزایش قیمت مسکن می‌شود.»؛ این گزاره‌ای است که شاید در نگاه اول نادرست به نظر برسد و اتفاقاً، تعلل در گازرسانی عاملی برای افت قیمت مسکن تلقی شود؛ اما نگاهی کلان‌تر به این موضوع به‌خوبی ارتباط بین کمبود منابع انرژی و تأثیر آن بر رشد قیمت مسکن را نمایان می‌سازد. تا جایی که متقاضیان بازار مسکن بعد از عامل زمین، باید نگران تأثیر تورمی این اتفاق روی نرخ‌های موجود در بازار باشند. بدین صورت با قطعی مکرر گاز صنایع در فصول سرد سال، ابتدا محصولاتی نظیر سیمان و فولاد با افت تولید مواجه می‌شوند و سپس صاحبان صنایع ناچار به استفاده از مازوت به جای گاز می‌شوند که هر دو اتفاق افزایش قیمت نهاده‌های تولید و در نتیجه جهش نرخ نهایی مسکن را به دنبال خواهند داشت.
چند سالی است که آلودگی هوا، قطعی گاز و مازوت‌سوزی صنایع و نیروگاه‌ها به جزء لاینفک پاییز تبدیل شده‌اند، چنان‌که دیگر تصور این فصل بدون قطعی گاز مانند ترسیم تابستان بدون تاریکی شبیه به امری محال می‌ماند. امسال نیز در حالی که برآورد زیان صنایع سیمان در پی قطعی مکرر برق در طول تابستان ۳۹۰ میلیارد تومان برآورد می‌شد، پیش از شروع زمستان این صنعت سومین فاز قطعی گاز را هم تجربه کرد. حالا حتی نگرانی‌هایی در رابطه با قطعی همزمان برق و گاز در آخرین فصل سال مطرح می‌شود. اتفاقی که بسیاری از صاحبان صنایع را ناچار ساخته برای تأمین انرژی مورد نیاز خود به سوزاندن مازوت که هزینه‌های بسیار بالایی هم دارد؛ روی آورند. این راهکاری است که علاوه بر پیامدهای مخرب زیست‌محیطی، بازارهای مختلف کشور را متأثر از خود می‌سازد.
مازوت‌سوزی و افزایش هزینه‌های تولید
بر اساس گفته‌های دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان، اکنون از میان ۷۶ کارخانه سیمان تنها به ۱۶ کارخانه گازرسانی می‌شود و ۶۰ کارخانه از این نعمت بی‌بهره مانده‌اند. آن‌طور که علیرضا شیخان می‌گوید به دلیل محدودیت ذخیره‌سازی و هزینه‌های حمل‌ونقل، دیگر مازوت‌سوزی هم پاسخ‌گو نیست؛ چراکه تنها برای ۱۵ روز ذخیره‌سازی مازوت صورت گرفته که این امر می‌تواند تعطیلی کارخانجات سیمان کشور را در پی داشته باشد.
طبیعی است که استفاده از مازوت به جای گاز طبیعی هزینه‌های تولید را بالا برده و تعطیلی کارخانجات باعث عقب‌ماندن عرضه از تقاضا شود. همین دو اتفاق کافی است تا قیمت سیمان روند صعودی گرفته و ارقام نجومی بر جای بگذارد.
سیمان؛ نهاده مؤثر یا بهانه بالابردن قیمت مسکن؟
در حالی طی دو سال اخیر قطعی گاز صنایع به قبل از زمستان رسیده و تولید سیمان با مشکل مواجه شده که ایران دومین دارنده ذخایر گاز طبیعی جهان و چهارمین تولیدکننده بزرگ سیمان در این سطح شمرده می‌شود. اما پرسش اساسی این است که این روند چه تأثیری بر قیمت نهایی مسکن می‌گذارد؟
بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد که همچنان «زمین» اصلی‌ترین مؤلفه قیمت‌گذاری خانه و آپارتمان شناخته می‌شود و در کلان‌شهرهایی نظیر تهران سهم آن در قیمت مسکن به ۸۰ درصد رسیده است. در این بین اما از نقش نهاده‌هایی نظیر سیمان، آهن، میل‌گرد و … در تعیین نرخ آپارتمان نمی‌توان به‌راحتی گذشت. گرچه این نهاده‌ها سهم ناچیزی در رقم نهایی فروش واحدهای ساخته‌شده دارند، با این حال می‌توانند به بهانه‌ای برای موج جدید گرانی در بازاری تبدیل شوند که دلالان و سفته‌بازان اصلی‌ترین بازیگر آن شناخته می‌شوند.
سهم ۲.۵ درصدی سیمان در هزینه‌های تولید
همچنین بررسی فنی تولید مسکن گویای آن است که برای ساخت هر مترمربع واحد مسکونی ۱۵۰ کیلوگرم سیمان مصرف می‌شود؛ طبق قیمت‌های روز بازار هر پاکت ۵۰ کیلوگرمی سیمان در دهه سوم آذر در محدوده ۴۲ هزار تومان معامله می‌شود؛ این بدان معناست که برای ساخت هر مترمربع واحد مسکونی باید ۱۲۶ هزار تومان صرف سیمان کرد. در روزهایی که میانگین قیمت هر مترمربع واحد مسکونی در پایتخت از ۳۲ میلیون تومان عبور کرده، این رقم بسیار ناچیز به نظر می‌رسد؛ از این رو، زمانی می‌توان به تحلیل منطقی‌تر و جامع‌تری دست یافت که این نسبت در مقیاس هزینه تولید آورده شود تا علاوه بر محاسبه سود در هنگام فروش، تمام شهرهای کشور هم در این محاسبه گنجانده شوند.
طبق بررسی‌های انجام‌شده سازمان نظام مهندسی ساختمان، هزینه ساخت هر مترمربع مسکن در سال ۱۴۰۰، حدود ۶ میلیون تومان برآورد می‌شود؛ با در نظر گرفتن این رقم، سهم سیمان در تولید مسکن به حدود ۲.۵ درصد می‌رسد.
به طرح‌های دولتی که برسیم این سهم بیشتر هم می‌شود. به‌عنوان مثال در طرح جهش تولید مسکن نرخ ساخت هر مترمربع واحد مسکونی ۲ میلیون و ۷۵۰ هزار تومان در نظر گرفته شده، حال اگر قیمت سیمان را در این طرح هم در بازه مذکور در نظر بگیریم، سهم سیمان در تولید مسکن تا حدود ۶ درصد افزایش می‌یابد؛ در این صورت هر افزایش قیمتی در بازار سیمان، می‌تواند بازار مسکن را دستخوش تحولات اساسی کند.
در این بین باید توجه داشت که افزایش قیمت سیمان تنها منحصر به قطعی گاز و کمبود تولید آن نمی‌شود؛ جدول تبصره ۱۴ لایحه بودجه ۱۴۰۱ نیز نشان می‌دهد که دولت تصمیم دارد با اصلاح قیمت صنایعی نظیر سیمان و فولاد منابع حاصل از هدفمندی یارانه‌ها را افزایش دهد که این خود نشانه‌ای برای رشد نرخ سیمان طی سال آتی است.
قطعی گاز؛ نقش اول بازار مسکن
طبق بررسی‌های صورت‌گرفته، روزهای نسبتاً آرام یک سال اخیر بازار مسکن را می‌توان به آرامش قبل از طوفان تشبیه کرد. روزی تورم و جهش نرخ ارز به بهانه‌ای برای بالابردن قیمت این کالا تبدیل می‌شوند، روز دیگر تأثیر زمین بر قیمت نهایی مسکن به ۸۰ درصد می‌رسد تا بازار از روزهای خوش خود فاصله بگیرد. اکنون نیز به نظر می‌رسد نوبت به قطعی گاز و کمبود تولید سیمان رسیده تا به نقش اول این بازار تبدیل شوند و نگرانی‌ها نسبت به آینده بازار را افزایش دهند.
