یک موزه و هزار داستان!

در حالی در یکم آبان ماه ۱۴۰۰، موزه خودروهای تاریخی ایران پس از وقفه‌ای چند ساله بازگشایی شد که علاوه بر اشتیاق و عطش علاقمندان برای گشایش مجدد با ظاهری شکیل و مدرن، از حدود هشت ماه پیش نگرانی‌هایی پیرامون سرنوشت تعدادی از خودروهای ارزشمند گنجینه این موزه در بین متخصصان وجود داشت.

این مجموعه با در اختیار داشتن گنجینه ‌ای نفیس از تعدادی خودروهای تاریخی کشورمان، به نحوی تنها موزه تخصصی با وسعتی قابل توجه در سطح کشورمان است. در این مطلب قصد داریم تا با ارائه یک بررسی دقیق و به دور از تعصب، به بررسی حواشی ایجاد شده در هفته‌‌های اخیر درخصوص این ماجرا بپردازیم که قابل تامل هستند یا خیر!

فضای جدید و خودروهایی قدیمی

پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، تعداد زیادی از خودروهای دربار پهلوی و وابستگان و ثروتمندان آن دوره مصادره و در اختیار نهادهای مختلفی از جمله بنیاد مستصعفان و جانبازان و … قرار گرفتند. بعدها تعدادی از این اتومبیل‌ها در طی مزایده‌هایی که در محل‌های مختلفی نظیر مجموعه نمایشگاه‌های بین المللی تهران برگزار می‌شدند، به اشخاص واگذار شدند. علاوه بر این، در دهه‌های شصت و هفتاد شمسی، تعداد زیادی از خودروهای تاریخی و ارزشمند کشورمان به طرق گوناگون از کشورمان خارج شدند و سرنوشت‌هایی بعضا نامطلوب داشتند. برای حفظ این میراث و به لطف رایزنی پیشکسوتان و علاقمندان با مجموعه بنیاد، سرانجام یک موزه با نام تماشاگه خودرو در محل سوله خودروهای بنیاد در اردیبهشت سال ۱۳۸۲ در جاده مخصوص افتتاح شده بود.

این به ظاهر موزه! از نظر شرایط نگهداری و نمایش خودروها، شرایط مطلوبی نداشت و بسیاری از اتومبیل‌های آن نقوص و مشکلات عدیده‌ فنی و ظاهری داشتند و نیازمند یک بازسازی کلی بودند. علاوه بر این، در جابه‌جایی‌های غیراصولی صورت گرفته برای نمایش خودروها در نمایشگاه‌های حاشیه‌ای، متاسفانه خسارات جبران ناپذیری به تعدادی از این خودروها وارد شده بود.

قبلی ۱ از ۹ بعدی

در روز یکم آبان ماه ۱۴۰۰، همزمان با میلاد باسعادت رسول اکرم (ص)، موزه خودروهای تاریخی با حضور وزیر محترم میراث فرهنگی و گردشگری و ریاست محترم بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی افتتاح شد. در این مراسم با رونمایی از فضای جدید موزه که در همان محل قبلی در جاده مخصوص کرج احداث شده، مجموعه‌ای از خودروهای دفینه این موزه که بعضاً هرگز به نمایش عمومی درنیامده بودند نیز در معرض بازدید عموم قرار گرفتند. در حاشیه این مراسم عنوان شد که این موزه در فضایی به وسعت ۱۱ هزار متر و با صرف هزینه‌ای معادل ۱۲۰ میلیارد تومان بهره برداری شده است و نمایش خودروهای به جا مانده از دربار پهلوی می‌تواند نمادی از عبرت گیری از سرنوشت گذشتگان باشد.

از همان روز بازگشایی موزه در فضایی مدرن و قابل توجه و البته انتشار تصاویر از وضعیت خودروها، علاقمندان متعددی نسبت به تغییرات اعمال شده در طی روند بازسازی ابراز نگرانی کردند. با آن که تا پیش از این مجموعه موزه و مدیریت جدید آن چندین تیزر از روند ساخت موزه و بازسازی خودروها منتشر کرده بودند، اما در جواب سوالات متعدد پیش آمده مخاطبین و متخصصان را به بردباری تا زمان افتتاح رسمی دعوت کرده بودند. البته انتقاداتی نیز نسبت به معماری و محیط جدید موزه توسط برخی خبرگان این عرصه وارد شده که از حوصله بحث خارج است و پرداختن به آن را به متخصصان این امور واگذار می‌کنیم.

تغییرات اساسی و علامت سوال‌های بی‌پایان

با انتشار تصاویر اولیه و سپس بازدید علاقمندان، سوال‌های متعددی در مورد تغییرات به وجود آمده در خودروهای مختلف پدید آمد. اولین مورد که تقریبا در مورد تمامی خودروها صادق است، وضعیت و کیفیت بازسازی‌هاست. بدیهی است وقتی صحبت از خودروهای خاص، کمیاب و البته تاریخی در میان باشد، همگان انتظار یک بازسازی با کیفیت و در حد استانداردهای بین المللی را دارند. علاوه بر تیزرهایی که در فضای مجازی توسط مجموعه موزه خودروهای تاریخی منتشر شده، تابلوهایی در موزه تعبیه شده‌اند که این مراحل را تا حدودی نشان می‌دهند.

متاسفانه با توجه به این منابع، می‌توان به وضوح مشاهده کرد که خودروها با وضعیتی نسبتاً نامطلوب و با استفاده از تجهیزاتی نسبتاً ابتدایی در کنار هم رنگ شده‌اند. علاوه بر این در بسیاری از خودروهای بازسازی شده ایرادهایی در رنگ (اعم از شره رنگ و باقی ماندن جای دست و لکه که نشان دهنده پرداخت ناقص است)، نقص قطعات، تغییرات غیراصولی تودوزی و البته تغییر تونالیته رنگ مشاهده می‌شود که پرداختن به تک تک آن‌ها نیازمند فضایی بیش از این مطلب است.

به طور خاص تغییرات انجام شده در تعدادی از این خودروها بیش از سایرین سوال برانگیز است. اولین آن‌ها آلفارومئو ۶C کابریوله پنین فاریناست. آلفا ۶C به طور کلی یکی از مهم‌ترین خودروهای ایتالیایی و به نحوی احیا کننده صنایع خودروسازی رو به افول ایتالیا در روزهای پس از پایان جنگ جهانی دوم است، این روزها چیزی در حدود ۸۰۰ هزار دلار قیمت دارد. نکته مهم این که مالک اولیه این خودرو پهلوی دوم بوده و بدین ترتیب به مدد این اهمیت تاریخی، قطعاً ارزش آن چیزی بیش از رقم فوق است. در این خودرو رنگ از قرمز تیره متالیک به یشمی تیره تغییر کرده! سپرهای جلو و عقب باز شده‌اند! علاوه بر این تایرهای جلو به طرز غیراستانداردی دور سفید شده و رینگ‌ها مشکی شده‌اند! عنوان شده که این خودرو به هنگام مصادره در اختیار خانواده مجذوب بوده که مالک بسیاری از خودروهای خاص و گرانقیمت درآن زمان بودند.

قبلی ۱ از ۲۱ بعدی

یکی دیگر از خودروهایی که در آن تغییراتی اساسی انجام گرفته، پورشه ۹۳۴ RSR مشهور مرحوم فیروز انصاری معروف به پورشه «مکس موریتز» است. این اتومبیل به لحاظ تاریخی برای علاقمندان مسابقات اتومبیلرانی کشورمان از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، چرا که در آخرین دوره‌های مسابقات سرعت دور استادیوم یکصد هزار نفری (آزادی) شرکت کرده و به نحوی خاص‌ترین خودروی مسابقه‌ای وارد شده به ایران محسوب می‌شود. لیست تغییرات انجام شده در این خودرو به قدری بلند بالاست که پرداختن به همه آن‌ها احتمالا ممکن نیست. اما تغییر رنگ از مشکی به نارنجی! پاک شدن برچسب نام فیروز انصاری از زیر آینه سمت راننده و نام برادران رهی (اساتید که آنرا درزمان ورودش به ایران مورد بهینه سازی قرار داده بوند) از زیر فلاپ جلو از جمله مهم‌ترین آن‌هاست.!جالب است بدانید پورشه ۹۳۴ بسته به شرایط مختلف فنی و تاریخی در بازار جهانی بین ۸۰۰ تا ۱.۵ میلیون دلار قیمت می‌خورد.

دیگر خودروی بازسازی شده که ابهامات زیادی پیرامون وضعیت کنونی آن مطرح شده، «پیرس ارو» تشریفات دودمان پهلوی است. این خودرو که از آن در مراسم متعددی در دوره حکومت هر دو پهلوی استفاده شده، دچار تغییراتی نظیر تغییر رنگ از سورمه‌ای تیره به روشن و افزایش ضخامت بخش سفید دور تایرها شده است و به نظر می‌رسد لوگوی تاج قرار گرفته روی در آن هم تغییر کرده است! این خودرو با توجه به سفارشی ساخته شدن برای دربار پهلوی و اهمیت بسیار بالای تاریخی، احتمالا به راحتی قابل ارزش گذاری نیست و نمی‌توان قیمت آن را با توجه به نمونه‌های مشابه برآورد کرد.

علاوه بر تغییرات انجام گرفته در خودروها، انتقاداتی نسبت به نحوه چیدمان خودروها و اطلاعات تاریخی به نمایش درآمده در کنار آن‌ها مطرح شده است. برای مثال اطلاعات فنی مواردی نظیر لامبورگینی میورا نادرست است و در مورد هیچ یک از خودروها عنوان نشده که مالک اولیه چه کسی بوده و سرنوشت آن در طول تاریخ چه بوده است. برای مثال بسیاری از بازدیدکنندگان احتمالا به طور طبیعی فکر خواهند کرد که تمامی خودروهای به نمایش درآمده متعلق به خاندان و دربار بوده پهلوی بوده‌اند، در حالی که در بین خودروها تعدادی در اختیار خانواده‌هایی نظیر انصاری، اسفندیاری، صالح، مجذوب، خرم و فولادی بوده‌اند.

علاوه بر این، این پرسش برای بسیاری از علاقمندان پیش آمده که چرا با وجود ادعای مطابقت بازسازی اتومبیل‌ها با استانداردهای بین المللی، نقوص و کمبودهای بسیاری از خودروها نظیر لامبورگینی میورا، کرایسلر گیا ۳۰۰، لامبورگینی کونتاش و لامبورگینی اسپادا رفع نشده‌اند. برای مثال بسیاری از محل نگهداری رینگ‌های اصلی لامبورگینی میورای سابق دکتر کیوان صالح در کشورمان مطلعند، اما هنوز هم رینگ‌های فراری ۳۳۰ قرمز رنگ دفینه موزه زیر این خودرو است!

چه کسی پاسخگوی سوالات علاقمندان است؟

تاکنون مجموعه مدیریت محترم موزه پاسخ روشن و قابل توجهی به اکثر انتقادات مطرح شده ارائه نکرده و بیشتر به دعوت علاقمندان به بازدید و ارزیابی کیفیت بازسازی از نزدیک بسنده کرده؛ با این حال در مواردی نظیر لامبورگینی کونتاش توضیحاتی ارائه کرده است. در زمان انتشار اولیه تصاویر بسیاری نسبت به کنده شدن برچسب «موناکو موتورز» از شیشه عقب و تغییر رنگ این لامبورگینی ابراز نگرانی کردند. موردی که مجموعه موزه خودروهای تاریخی با انتشار تصاویر و توضیحاتی آن را قویا تکذیب کرد.

در مورد تغییر رنگ پورشه و آلفارومئو نیز عنوان شده که مدیریت موزه با وجود عدم اطلاع رسانی شفاف، به افرادی به طور خصوصی عنوان کرده که به هنگام بازسازی این خودروها، مشخص شده بود که رنگ دیگری زیر رنگ خودروها موجود است و به همین دلیل تصمیم گرفته شده تا خودروها به رنگ اولیه بازگردند. این در حالی است که رنگ‌هایی که در پروسه بازسازی تغییر داده شدند، بخشی از هویت تاریخی ایرانی این خودروها بودند و حفظ آن‌ها به منزله حفظ تاریخچه پرفراز و نشیب آن‌ها بود.

همان طور که گفتیم، مدیریت موزه توضیحاتی به طور جسته و گریخته در مورد وضعیت کنونی خودروها ارائه کرده، اما در این بین با توجه به حضور روسا و اعضای اصلی نهادهای نسبتاً مردمی پیگیر صیانت از وسایل نقلیه تاریخی یعنی «کمیته کلاسیک فدراسیون موتورسواری و اتومبیلرانی» و «کلوپ خودروهای تاریخی کانون جهانگردی و اتومبیلرانی» در مراسم افتتاحیه، بسیاری از علاقمندان منتظر یک جهت گیری روشن و شفاف پیرامون وضعیت خودروهای موزه بودند. از زمان افتتاحیه تاکنون، متاسفانه این نهادها هیچ موضع‌گیری شفاف و خاصی در تایید و یا رد اقدامات تیم بازسازی خودروهای موزه انجام نداده‌اند. این در حالی است که چنین نهادهایی در رخدادهای گوناگون نظیر تورها و نمایشگاه‌های خودروهای کلاسیک، همکاری‌های تنگاتنگی با موزه خودروهای تاریخی داشته‌اند و خبر حضور در مراسم افتتاحیه را در صفحات مجازی خود به طور رسمی انعکاس داده‌اند.

سخن پایانی

در روزهایی که همه علاقمندان باید از بازگشایی تنها موزه تخصصی خودروهای تاریخی کشورمان در فضایی مدرن و با ظاهری بسیار بهتر از موزه قبلی خوشحال باشند، ابهامات و سوال‌های مختلف پیرامون نحوه بازسازی و تغییرات انجام گرفته در گنجینه خودروهای ارزشمند موزه ذهن بیشتر متخصصان را به خود مشغول کرده است.

ابهاماتی که متاسفانه مدیریت محترم موزه خودروهای تاریخی پاسخ روشنی نسبت به بیشتر آن‌ها ارائه نکرده و به نظر می‌رسد نهادهای مردمی داعی حفظ و صیانت از اتومبیل‌های تاریخی کشورمان نیز با یک سکوت سوال برانگیز، نشان داده‌اند که متاسفانه درگیری‌های درونی، تخریب طرف مقابل و رقابت با یکدیگر برای آن‌ها از اولویت بالاتری نسبت به پیگیری دغدغه‌های جامعه کلاسیک و پیشکسوتان عرصه برخوردار است!

امیدواریم در روزهای آتی مسئولین امر بخشی از ابهامات موجود را با ارائه توضیحات و مدارکی دقیق، همانند آنچه در مورد لامبورگینی کونتاش ارائه شد، رفع نموده و نهادهای مردمی نیز سکوت طولانی خود را بشکنند!