مزایا و معایب گیربکس اتوماتیک چیست؟ از زمانی که خودروها با دنده اتومات و به‌اصطلاح اتوماتیک اختراع شد، سال‌های زیادی می‌گذرد. درست است که با به‌وجودآمدن خودروهای اتوماتیک انقلاب بزرگی در فرایند ساخت و تنوع محصول خودروسازها به راه افتاد، اما این موضوع باعث نشد تا خودروهای دنده‌ای برای همیشه از این صنعت حذف شود.

در واقع، شاید هدف اول و رؤیای کمپانی‌های سازنده خودرو این بود که ابتکار و پیشرفت تکنولوژی و علم باعث شود که گیربکس اتومات به‌طورکلی جای ماشین‌های دنده‌ای معمولی را بگیرد، اما این نقشه هیچ‌گاه به نتیجه ۱۰۰ درصد نرسید. همان طور که می‌دانید، امروزه همچنان خودروهای دنده‌ای و ساده مثل قدیم تولید می‌شود. این اتفاق چند دلیل دارد که به مزایا و معایب خودروی دنده اتوماتیک مربوط می‌شود، چراکه این اختراع بشر نیز مثل تمام اختراعات، کامل و ایدئال نیست و بدی‌ها و خوبی‌هایی دارد.

در مطلب امروز به بررسی برخی از مزایا و معایب گیربکس اتوماتیک و نحوه عملکرد آن اشاره می‌کنیم.

تفاوت گیربکس اتوماتیک با دستی

برای اینکه مزایا و معایب گیربکس اتوماتیک را بدانیم، ابتدا باید به‌طور مختصر با نحوه کارکرد و همچنین تفاوتش با یک ماشین معمولی دنده‌ای آشنا شویم. در یک ماشین دنده‌ای همان طور که می‌دانید، همه‌چیز با دست و پا و دستور راننده انجام می‌گیرد. اینکه سرعت خودرو کی زیاد شود، چه موقع دنده رو به بالا یا رو به پایین برود و کی ماشین بایستد، همگی با حرکت پدال‌های گاز، ترمز، کلاچ و اهرم دنده در اتاقک انجام می‌شود که به‌صورت دستی راننده آنها را کنترل می‌کند. در این قسمت از بحث موضوع و اتفاق پیچیده و ناآشنایی وجود ندارد.

واقعیت این است که توضیح دقیق و با جزئیات اینکه یک جعبه‌دنده اتوماتیک چگونه کار می‌کند، خود مطلب مفصلی را برای تمام اجزای تشکیل‌دهنده‌اش می‌طلبد. بااین‌حال اگر بخواهیم به‌طور مختصر توضیح دهیم، مهم‌ترین تفاوت مکانیکی در یک گیربکس اتومات نسبت به نوع دستی، فرایند عوض‌شدن دنده است. در یک ماشین دنده‌ای همان طور که می‌دانیم، این کار با پدال کلاچ صورت می‌گیرد.

مادامی که راننده پدال کلاچ را می‌فشارد، چرخ‌دنده‌های گیربکس به‌صورت موقت از نیروی گردشی موتور جدا می‌شود. سپس او در این زمان کوتاه با تغییر اهرم دنده، وضعیتی جدید در چیدمان این چرخ‌دنده‌ها ایجاد می‌کند. وقتی راننده پای خود را از روی کلاچ بردارد، نیروی واردشده از سوی موتور به گیربکس، محدوده قدرت و سرعت زیادتر یا کمتر را به ماشین می‌دهد. این حالت در برخی ماشین‌های دنده‌ای معمولی که به‌جای پدال کلاچ یک دسته کلاچ دارد، به همین صورت است. این دسته معمولاً در پشت‌فرمان قرار دارد.

نحوه عملکرد گیربکس اتوماتیک

در یک خودروی اتوماتیک وقتی دنده خودرو روی حالت «درایو» قرار می‌گیرد و پدال گاز فشرده می‌شود، دیگر کار تنظیم سرعت و تعویض دنده بر عهده جعبه‌دنده است. دو عضو اصلی که این کار را انجام می‌دهد، «مبدل گشتاور» و مجموعه «دنده‌های سیاره‌ای و خورشیدی» است.

مبدل گشتاور خود شامل دو بخش است: یک پروانه که به میل‌لنگ موتور و دیگری یک توربین که به میله ورودی گیرنده قدرت متصل است. با گردش موتور، پروانه می‌چرخد و مایع و سیالی را که در محفظه‌ای بسته قرار دارد، به چرخش در می‌آورد و این حرکت باعث چرخش توربین می‌شود.

 بین پروانه و توربین یک استاتور وجود دارد که برای تند و کند کردن سرعت ماشین به کمک حرکت سیال می‌آید. وقتی پدال گاز بیشتر فشرده شود، مایع درون محفظه توربین را بیشتر می‌چرخاند و به این ترتیب قدرت و سرعت تولیدی بیشتر می‌شود. بعد از این کار سنسورهای هوشمند به مجموعه چرخ‌دنده‌های سیاره‌ای فرمان می‌دهد که هر کدام فرم خاصی دارد و وظیفه تغییر اتوماتیک در سرعت و قدرت خروجی به چرخ‌ها را خواهد داشت.

در مرکز این مجموعه یک چرخ‌دنده خورشیدی قرار دارد که با همه آنها درگیر است. با کم‌ شدن سرعت، سیال کار برعکس را انجام می‌دهد و سرعت توربین را کم می‌کند. حتی در مواقعی که دیگر به دخالت موتور نیاز نیست و دور توربین و سیال از قبل زیاد است، موتور تا زمانی که دوباره نیاز باشد، به‌طور کامل از مدار خارج می‌شود؛ اینگونه با وجود سرعت و حرکت خودرو، موتور خاموش است.

در زمان پارک کردن هم ۲ چرخ‌دنده که حالت قفل دارد، بعد از جداشدن موتور و قدرت حرکتی از گیربکس، با چرخ‌دنده‌های مربوط به چرخ‌ها درگیر می‌شود و آن را قفل می‌کند.

مزایای گیربکس اتوماتیک

بعد از فهمیدن نحوه کارکرد این فناوری به‌طور مختصر، وقت آن رسیده است که به مزایا و معایب خودروی دنده اتوماتیک بپردازیم. قبل از اشاره به این موارد، گفتن این نکته ضروری است که این مزایا و معایب گیربکس اتوماتیک به‌صورت کلی عنوان می‌شود و مختص مارک و برند خاصی در خودروها نیست. در بعضی از مدل‌ها ممکن است یک یا چند مورد از آنها دیده نشود یا جای آن در دسته‌بندی عوض شود. ضمن اینکه با پیشرفت هر روزه تکنولوژی، این موارد یا بهبود می‌یابند و یا جای خود را به موردهایی جدیدتر می‌دهد.

• یکی از بهترین احساسات استفاده از گیربکس اتوماتیک این است که اگر راننده همیشه در جاده‌های پر ترافیک و شلوغ رانندگی می‌کند، دیگر از تعویض دستی و فشردن مدام ۳ پدال زیر پایش خسته و کلافه نمی‌شود و پا درد نمی‌گیرد چرا که اکثر این کارها را این جعبه‌دنده انجام می‌دهد.
• تعویض دنده و سرعت در یک جعبه‌دنده اتوماتیک بسیار نرم و بدون دردسر انجام می‌گیرد.
• از آنجا که عوض‌شدن دنده بدون دخالت راننده و هوشمند انجام می‌شود، برای همین همیشه برای این کار بهترین سرعت موتور توسط خود گیربکس انتخاب و در نتیجه استهلاک کم می‌شود و عمر مفید موتور زیاد می‌شود.
• نرمی و اندازه درست و مشخص دور موتور در هنگام تعویض دنده باعث می‌شود که راندمان و کارایی خودرو و راننده در هنگام رانندگی به بهترین میزان خود برسد.
• میزان استهلاک و خرابی طبیعی در گیربکس‌های اتومات به‌مراتب کمتر از مدل دنده‌دستی است.
• جعبه‌دنده خودروهای اتومات اغلب به‌صورتی طراحی می‌شود که فاکتور ایمنی و احتیاط در سرعت در اولویت رانندگی قرار می‌گیرد.

معایب گیربکس اتوماتیک

• رانندگان ماهر و حرفه‌ای علاقه‌مند به گیربکس دستی معتقدند در برخی مواقع مثل جاده‌های پر پیچ و خاص، احاطه بیشتری بر مدیریت خودرو دارند و این خود آنها هستند که به ماشین فرمان می‌دهند و احتمال خطا با گیربکس دستی در سرعت زیاد در این نوع جاده‌ها کمتر می‌شود.
• مصرف سوخت در نوع اتوماتیک بیشتر است؛ هرچند که در مدل‌های جدید و با پیشرفت سیستم‌های هوشمند این مورد تا حد زیادی بهبود یافته است.
• خودروهای با گیربکس اتوماتیک همیشه قیمت بیشتری نسبت به خودروهای دنده معمولی دارد.
• یکی دیگر از معایب گیربکس اتومات این است که هزینه نگهداری و تعمیر آن‌ها به‌طور محسوسی بیشتر است.
• جعبه‌دنده اتومات دارای قطعات و پیچیدگی بیشتری نسبت به مدل دستی است و تعمیرات آن نیاز به دانش خاص خودش دارد.
• مایع و سیال استفاده‌شده در یک گیربکس اتومات، دارای عمر مفید کمتری نسبت به روغن در یک گیربکس دنده‌ای است.
• معمولاً شتاب اولیه و صفر تا ۱۰۰ در یک خودروی دنده‌دستی بیشتر و بهتر از یک خودروی اتوماتیک هم‌رده است.

جمع‌بندی

در پایان مزایا و معایب گیربکس اتوماتیک باید گفت اینکه یک خریدار، ماشین اتوماتیک و یا دنده‌ای را برای خرید انتخاب کند، به‌غیر‌از قیمت و امکانات جانبی، بستگی به مهارت او در رانندگی به‌طورکلی و همچنین میزان تجربه‌اش به کار با یک خودروی اتومات برمی‌گردد. هرچند که یادگیری رانندگی با یک خودروی اتوماتیک چندان سخت و دشوار نیست.

در بازار گزینه‌های زیادی برای انتخاب بین این شاخه از محصولات وجود دارد و یک راننده ماهر در صورت انتخاب یک ماشین اتوماتیک برای اولین‌بار، خیلی راحت می‌تواند کار با آن را بعد از مدتی به فهرست تجربه‌‌ها و دانش خود اضافه کند.

خرید و فروش لوازم جانبی و قطعات یدکی خودرو

امید‌واریم این مطلب برای شما مفیده بوده باشد؟ نظر شما چیست؟ آیا موردی هست که در این فهرست به آن اشاره نکرده باشیم؟ لطفاً نظرات خود را در بخش دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید.