برنامه اسکان بشر ملل متحد (هبیتات) گزارشی منتشر کرده که می‌گوید اگر فردی بیش از ۳۰ درصد درآمد ماهانه خود را به پرداخت هزینه تامین مسکن اختصاص دهد، دچار فقر مسکن است. در ایران چند درصد درآمد مردم صرف مسکن می‌شود؟
سهم هزینه مسکن در سبد معیشت خانوار در کشورهای مختلف ۱۸ درصد است. اما در ایران این سهم به ۶۰ درصد می‌رسد. به عبارتی در ایران هزینه تامین مسکن بیش از نصف درآمد خانوارها را می‌بلعد. پیش از این وزیر راه و شهرسازی آماری را اعلام کرد که می‌گفت «هزینه مسکن در سبد خانوارهای شهری به ۶۰ تا ۷۰ درصد رسیده است.» دو برابر رقمی که برنامه اسکان ملل متحد اعلام کرده و سه برابر متوسط جهانی!
گزارش مراکز رسمی درباره هزینه مسکن در ایران چه می‌گوید؟ بانک مرکزی و مرکز آمار ایران گزارش‌هایی درباره سهم مسکن از سبد هزینه خانوار منتشر می‌کنند که با عدد اعلام شده وزیر راه تفاوت چشمگیر دارد. اما این عدد باز هم حول ۳۰ تا ۳۵ درصد است. یعنی یک سوم درآمد افراد صرف هزینه تامین مسکن می‌شود. درست معادل عدد ۳۰ درصد گزارش مذکور!
بر این اساس می‌توان گفت که بسیاری از افراد به خصوص در پایتخت و بسیاری از کلانشهرها دچار فقر مسکن هستند. بررسی متوسط اجاره مسکن در ایران هم این آمارها را تایید می‌کند.
گزارش مرتبط از دیوار: تغییرات قیمت فروش آپارتمان در مراکز استان‌ها در آگهی‌های دیوار (آذر ۱۴۰۰)
کف اجاره بها در تهران معادل یک ماه حقوق
دنیای اقتصاد در گزارشی متوسط قیمت اجاره بهای مسکن در سه منطقه بالا، متوسط و مناطق جنوب شهر تهران را بررسی کرده است. بر اساس این گزارش، اجاره واحد مسکونی در مناطق یک، دو و سه به طور متوسط ماهانه ۱۸میلیون تومان است. این مبلغ در منطقه چهار و پنج، منطقه محل سکونت طبقه متوسط، حدود ۹ میلیون تومان است و در مناطق جنوبی متوسط اجاره ماهانه ۳ تا ۴ میلیون تومان است.
یعنی کف اجاره بهای یک واحد مسکونی ۸۰ متری در تهران ۳ تا ۴ میلیون تومان است (با احتساب مجموع پول ودیعه و اجاره ماهانه). این در حالی است که حداقل حقوق در ایران حدود دو میلیون و ۶۰۰ هزار تومان است و یک کارگر حداقل‌بگیر در مجموع حدود ۳.۵ میلیون تومان حقوق می‌گیرد.
نکته مهم این است که کمترین میزان اجاره بها در تهران از حداقل حقوق یک کارگر بیشتر است! این همان آماری است که نشان می‌دهد فقر مسکن در تهران و بسیاری از کلانشهرها وجود دارد.
۱۶ ساعت کار روزانه برای تامین مسکن
از طرف دیگر، همشهری در گزارشی اعلام کرده سهم هزینه مسکن در سبد خانوار در جهان به‌طور متوسط ۱۸ درصد است. این یعنی یک فرد با ۱.۵ ساعت مزد کار روزانه خود می‌تواند هزینه مسکن خود را تامین کند و بقیه دستمزد ۶.۵ ساعت دیگر را صرف دیگر امور زندگی خود کند. اموری مانند تفریح، ورزش، سفر و …
در ایران البته چنین آماری وجود ندارد. برآوردهای کارشناسی می‌گوید سهم هزینه مسکن در سبد یک خانوار شهری معادل دستمزد ۱۶ ساعت کار روزانه است. یعنی دو برابر ساعات کاری روزانه معمول یک فرد باید صرف هزینه مسکن شود.
به عبارتی افراد یا باید دو برابر استاندارد کار کنند و یا همزمان دو نفر از یک خانوار تمام وقت کار کنند تا بتوانند هزینه مسکن خانوار را تامین کنند.
نتیجه معکوس طرح‌های دولت
از طرف دیگر، دولت اقداماتی برای خانه‌دار شدن مردم انجام داده است. مانند افزایش وام خرید مسکن و یا طرح‌هایی مانند طرح جهش مسکن و یا طرح مسکن مهر.
مجموع وام مسکن و جعاله برای یک فرد در تهران ۲۸۰ میلیون تومان و برای یک زوج، ۴۸۰ میلیون تومان است. متوسط قیمت یک متر مربع مسکن در تهران در آذر ماه سال جاری ۳۲ میلیون و ۵۹۰ هزار تومان بود.
یک فرد مجرد با این وام می‌تواند یک اتاق ۸.۵ متری بخرد و یک زوج می‌توانند یک اتاق ۱۵ متری بخرند. اما نکته این است که مبلغ وام مسکن این زوج بیش از ۷ میلیون تومان است.
از طرف دیگر دولت سعی کرده با طرح‌هایی چون مسکن مهر و طرح جهش مسکن، مردم را خانه‌دار کند. اما نکته مهمی که درباره این طرح‌ها عنوان می‌شود، این است که اولا این خانه‌ها در مناطق حاشیه‌ای ساخته می‌شود و متقاضی چندانی ندارد. دوم هزینه ساخت این طرح‌ها، به تورم بیشتر دامن می‌زند. به عبارتی دولت به جای اینکه به تامین مسکن مردم کمک کند، به تورم و کاهش قدرت خرید آنها دامن می‌زند.
نویسنده: سهیل میرزایی
