اگر خوداشتغالی در حال وسوسه کردن شماست، با پرسش‌های زیادی روبه‌رو خواهید بود که پاسخ هرکدام از آن‌ها می‌تواند شما را در این مسیر مصمم یا منصرف کند. خوداشتغالی از آن دسته موضوعاتی است که دولت تاکید زیادی روی آن دارد و تلاش می‌کند با ارائه‌ تسهیلات و وام های خوداشتغالی تا جای ممکن از آن حمایت کند. اگر از توانایی‌های خود مطمئن هستید و ایده کسب‌وکار جدیدی در ذهن دارید، ادامه این مطلب را از دست ندهید. در این مقاله به انواع خوداشتغالی، مزایا و معایب آن، وام‌ و تسهیلات بانکی خوداشتغالی و شرایط آن‌ها پرداخته‌ایم و پرسش‌های شما را پاسخ داده‌ایم.

خوداشتغالی چیست؟

بر اساس تعریف اداره خدمات درآمد داخلی آمریکا (IRS) «افرادی که به‌عنوان صاحب‌کار یا پیمان‌کار، کسب‌وکاری را اداره می‌کنند، یا به‌صورت شراکتی در یک کسب‌وکار مشغول فعالیت هستند، خوداشتغال محسوب می‌شوند.»

در یک تعریف گسترده‌تر و بومی‌سازی‌شده، هرکسی که بنا بر مهارت‌ها و توانایی‌های خود، کسب‌وکاری ایجاد می‌کند و به تولید و فروش کالا یا خدمات خود می‌پردازد، بدون اینکه کارمند یا کارگر جایی دیگر باشد، یک فرد خوداشتغال است.

آیا داشتن کسب‌وکار شخصی برای همه مناسب است؟

این همان سوال یک میلیون دلاری است که هر فرد شاغلی باید به آن پاسخ دهد. مواردی مثل استقبال نکردن از ایده‌ها، استفاده نکردن کامل از توانایی‌ها، پایین بودن حقوق و مشکلات اداری و سازمانی که با اعمال تغییراتی قابل‌حل هستند، دلایل موجهی برای پذیرش ریسک خوداشتغالی نیستند. بسیاری از افراد ممکن است با تغییر شغل یا محل کار، بالا رفتن تجربه و کسب مهارت‌های جدید، از نظر مالی و شغلی خود پیشرفت زیادی داشته باشند.
اما کسانی که تصور می‌کنند ایده‌های جدیدی دارند، از کار کردن مستقیم برای دیگران خوشحال نیستند، آماده ریسک‌پذیری هستند و از چالش‌های جدید استقبال می‌کنند، فاصله‌ زیادی با خوداشتغالی ندارند. این افراد می‌توانند توانایی‌ها و مهارت‌های خود را در یک حوزه تخصصی به کار گیرند و کسب‌وکار خود را راه‌اندازی کنند.

آیا مزایای خوداشتغالی به معایب آن برتری دارد؟

خوداشتغالی مثل هر موضوع کاری دیگری، مزایا و معایبی دارد که افراد باید با توجه به اولویت‌ها و مهارت‌های خود، آن‌ را بسنجند و در موردش اقدام کنند. در جدول زیر، مهم‌ترین مزایا و معایب خوداشتغالی مقایسه شده‌اند:

[table id=380 /]

خوداشتغالی چه کسب‌وکارهایی را شامل می‌شود؟

خوداشتغالی مرزی نمی‌شناسد. افراد می‌توانند با توجه به مهارت‌ها، تجربه و استعداد خود، به‌صورت فریلنسر (آزادکار) کار خود را شروع و کسب‌وکارشان را شکل دهند. اما برای برخورداری از مزایا و تسهیلاتی که دولت برای خوداشتغالی و مشاغل خانگی در نظر گرفته، کسب‌وکار باید با شرایط اعلام‌شده از سوی دولت مطابقت داشته باشد. خوشبختانه دسته‌بندی این کسب‌وکارها به قدری گسترده است که افراد زیادی می‌توانند از تسهیلات و وام‌ خوداشتغالی بهره‌مند شوند. در ادامه، مشاغلی که از نظر وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی می‌توانند از تسهیلات اشتغال‌زایی استفاده کنند، فهرست شده‌اند:

• تولید پوشاک، قالی‌بافی، فرش‌بافی، گلیم‌بافی و گلیم‌دوزی، گیوه‌بافی و گیوه‌دوزی، حوله‌بافی، تولیدات چرمی، تولید مصنوعات نمدی، گبه، پارچه‌بافی، چیت‌بافی، تابلو فرش و نخ‌ریسی سنتی
• زیورآلات، خاتم‌کاری، تراش سنگ‌های نیمه‌قیمتی، حکاکی روی فلزات، قلم‌زنی، احجام چوبی و منبت و معرق‌کاری
• پرورش قارچ، پرورش گل و گیاه، تولید و فرآوری گیاهان دارویی، تکثیر و پرورش زالوی طبی، پرورش عقرب، تولید عرقیات گیاهی، پرورش کرم ابریشم و تولید میوه خشک
• انواع بسته‌بندی
• کسب‌وکارهای الکترونیکی، پشتیبانی سایت، برنامه‌نویسی و ساخت انیمیشن
• مجسمه‌سازی

آیا مشاغل خانگی هم خوداشتغالی محسوب می‌شوند؟

مشاغل خانگی و کسب‌وکارهای روستایی هم بخشی از خوداشتغالی هستند و صاحبان آن‌ها می‌توانند وام خوداشتغالی دریافت کنند. در مجموع، ۳۴۰ شغل به عنوان مشاغل خانگی از سوی وزارت تعاون، کارو رفاه اجتماعی اعلام شده که در جدول زیر، دسته‌بندی کلی آن‌ها ذکر شده است:

[table id=381 /]

فهرست کامل مشاغل خانگی در وب‌سایت mcls.gov.ir قابل مشاهده است.

شرایط دریافت وام خوداشتغالی چیست؟ مبلغ آن چقدر است و شامل چه کسانی می‌شود؟

شرایط دریافت این وام، پیچیدگی زیادی ندارد و مبلغ آن بر اساس طرح کسب‌وکار افراد و بانکی که به آن مراجعه می‌کنند تعیین می‌شود. بهره‌ آن نیز بسته به شرایط و نوع بانک، بین ۴ تا ۱۰ درصد با بازپرداخت ۴ تا ۵ساله است. متقاضیان باید شروط اولیه زیر را برای دریافت این وام داشته باشند:

• آقایان باید کارت پایان‌خدمت یا معافیت دائم داشته باشند.
• متقاضیان نباید در مراکز دولتی و غیردولتی مشغول به کار باشند.
• متقاضیان نباید پیش از این از هیچ نهادی وام خوداشتغالی گرفته باشند.
• بازه سنی متقاضیان بین ۱۸ تا ۵۰ سال باشد.
• متقاضیان باید از یکی از نهادهای «اداره بهزیستی»، «بنیاد شهید و امور ایثارگران» یا «کمیته امداد امام خمینی» معرفی‌نامه دریافت کرده باشند.
• متقاضیان نباید بیمه بیکاری یا اشتغال داشته باشند.
• متقاضیان نباید حقوق بازنشتگی دریافت کنند.

واجدین دریافت وام خوداشتغالی، باید علاوه بر دارا بود شرایط اولیه ذکر‌شده، در یکی از گروه‌های زیر قابل طبقه‌بندی باشند:

• فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی
• دارندگان دیپلم فنی و کار و دانش
• دارندگان مدرک فنی و حرفه‌ای از مراکز آموزشی دولتی یا آموزشگاه‌های آزاد
• دارندگان ایده‌های کارآفرینی
• برگزیدگان مسابقات مهارت ملی
• برگزیدگان جشنواره خوارزمی و مخترعان

چه بانک‌ها و نهادهایی وام خوداشتغالی پرداخت می‌کنند؟

بانک‌ها جزء پرداخت‌کنندگان اصلی وام‌ خوداشتغالی هستند. در حال حاضر، بانک‌های سپه، کشاورزی، مسکن، صادرات، ملت، ملی، پست بانک و رفاه کارگران، شرایط دریافت وام را مهیا کرده‌اند.
جدا از وام‌های بانکی، تسهیلات دیگری هم از سوی برخی نهادها، برای شرایط افراد خاص در نظر گرفته شده است:

[table id=382 /]

شرایط و مراحل دریافت وام و تسهیلات خوداشتغالی در کل یکسان هستند. اما در جزئیات تفاوت‌هایی دارند که برای آگاهی از شرایط هرکدام از آن‌ها می‌توانید به شعب یا وب‌سایت هر بانک و نهاد مربوطه مراجعه کنید.

برای دریافت وام خوداشتغالی چه مدارکی نیاز است؟

متقاضیان باید بدانند که بانک مورد نظر آن‌ها، با کدام یک از نهادهای اداره بهزیستی، بنیاد شهید و امور ایثارگران یا کمیته امداد امام خمینیدر ارتباط است. سپس همراه با مدارک زیر، به نزدیک‌ترین شعبه مراجعه کنند:

• معرفی‌نامه از نهاد مرتبط با بانک
• اوارق شناسایی
• مدارک تحصیلی
• طرح توجیهی برای ایجاد کسب‌وکار

علاوه بر این، هر بانکی بنا به شرایط خود، ممکن است مدارک دیگری نیز از متقاضی درخواست کند.

جمع‌بندی

خوداشتغالی و راه‌اندازی کسب‌وکاری برای خود، مسیری هیجان‌انگیر و پرچالش برای افراد است، اما می‌توان با تکیه بر مهارت‌ها و توانایی‌های خود، اجرایی کردن ایده‌های جدید و کار مداوم، به این امر دست یافت. در کنار این‌ها می‌توان برای پیشبرد اهداف خوداشتغالی از تسهیلات و کمک‌های ویژه بانک‌ها و سایر نهادهای دولتی نیز استفاده کرد. در نهایت، رشد و پویایی اقتصاد کشور به کارآفرینی و اشتغال‌زایی چنین افرادی وابسته است.

اگر سوال یا ابهامی در رابطه با خوداشتغالی، پرداخت وام خوداشتغالی و شرایط برخورداری از این تسهیلات دارید، در بخش نظرات مطرح کنید.