اغلب افراد صبح زود از خواب بیدار می‌شوند تا به‌موقع در محل کار خود حاضر باشند، اما در همین ساعات ابتدایی صبح، برخی افراد به‌تازگی از محل کار خود برمی‌گردند و به خانه می‌روند تا خستگی کار را از تن درکنند. این افراد در واقع شب‌کار یا شیفت شب هستند؛ کسانی که به دلیل شرایط شغلی خود، باید برخی از شیفت‌های کاری را در شب سپری کنند. احتمالا این افراد را در خانواده و اقوام خود دیده‌اید؛ در ادامه، با انواع شغل های شیفت شب و مزایا و معایب آنها آشنا می‌شویم.

دسته‌بندی شغل‌های شیفت شب

شغل‌هایی که در آن‌ها کارگران یا کارمندان باید ساعاتی از شب را هم مشغول کار باشند، تنوع بالایی دارد. اما می‌توانیم اکثر آن‌ها را در دسته‌بندی شغل‌های خدماتی و تولیدی جای دهیم. برای مثال نگهبانان، پرستاران، کارکنان خانه‌های سالمندان و رانندگان اتوبوس‌های بین شهری و افرادی این‌چنین خدماتی را به مردم ارائه می‌کنند که لازم است در شب‌ها بر سر کار خود حاضر شوند.
از سویی افرادی که در کارخانه‌ها و کارگاه‌های تولیدی کار می‌کنند یا در میدان‌های میوه و تره‌بار و رستوران‌های بیرون‌بر مشغول به کار هستند در دسته شغل‌های شبانه تولیدی فعالیت می‌کنند.

انواع شغل شیفت شب

می‌توانیم شب کاری را به دو نوع مهم تقسیم بندی کنیم:
– شب کاری نوبتی: در این نوع از شب کاری چند فرد به صورتی گردشی و فقط برای چند شیفت در هفته شب‌ها کار خواهند کرد.
– شب کاری دائم: که در آن یک فرد برای هرشب در سر کار خود حاضر می‌شود. حقوق این افراد طبق قانون کار باید ۳۵ درصد بیشتر از افراد روزکار در همان شغل باشد.

معرفی چند نمونه از انواع مشاغل شیفت شب

کار کردن در شب، برای برخی افراد غیرممکن است، چراکه نمی‌توانند از ساعت خواب خود بگذرند و سختی آن را تحمل کنند. اما برخی دیگر از افراد با شغل های شیفت شب مشکلی ندارند و به وظایف خود رسیدگی می‌کنند. مشاغلی که شیفت شب دارند، مختلف هستند و شرایط متفاوتی هم دارند. برخی از این مشاغل شامل موارد زیر هستند

• آتش‌نشانی

یکی از مشاغلی که حضور و فعالیت آن در هر بیست‌وچهار ساعت شبانه‌روز ضروری و مهم است، آتش‌نشانی بوده که شغل بسیار حیاتی و مهمی است. مگر می‌شود که آتش‌نشانی فقط در ساعات اداری و روز فعال باشد؟ حادثه هیچ‌وقت از قبل خبر نمی‌کند و در هر ساعتی امکان رخ دادن آن وجود دارد. به همین دلیل، آتش‌نشانان باید شیفت شب را هم به خوبی انجام دهند.

شیفت‌های آتش‌ نشان‌ها به صورت ۲۴ ساعت کار و ۴۸ ساعت استراحت است. پس تعدادی از ساعات یک روز کاری برای آتش‌ نشانان در ساعت شب است. در طول این ساعات آتش‌نشان‌ها موظف هستند بیدار و هشیار باشند تا در صورت بروز حادثه سریعاً به محل اعزام شوند. در قرارداد کاری آتش نشان‌ها حق شیفت جداگانه‌ای برای ساعات شب تعریف نشده است. پس اگر حداقل حقوق یک آتش نشان ۳ میلیون در ماه باشد، حضور در ساعات شب در افزایش این مقدار حقوق تأثیری نخواهد داشت.

• پرستاران و پرسنل بیمارستان

بیمارستان یکی دیگر از مکان‌هایی است که فعالیت آن به‌صورت شبانه‌روزی است و چرخ آن نباید هیچ‌گاه از حرکت باز بماند. چراکه این بخش با جان و سلامتی افراد ارتباط دارد و باید به‌صورت مداوم به فعالیت بپردازد. به همین دلیل، پرستاران و پرسنل بیمارستان‌ها باید در شیفت شب هم فعالیت کنند.

مطابق قانون کار یک پرستار در هفته موظف به انجام ۴۴ ساعت کار است. البته بسته به سختی کار، سابقه خدمت و مواردی این‌چنین تا ۸ ساعت کسری کار در هفته نیز به پرستاران مختلف تعلق می‌گیرد. البته باید توجه داشت که تعداد ساعات شیفت کاری یک پرستار بسته به مرکز در حال خدمتش و کمبود یا عدم کمبود نیرو، می‌تواند بیشتر هم بشود. باید درنظر داشت هر شیفت شب برای پرستاران برابر با ۱۹ ساعت از ۴۴ ساعت کارکرد هفتگی محاسبه می‌شود.
حدود درآمد پرستاران در ایران ۵ میلیون‌ تومان در ماه است و این مبلغ ممکن است بر اساس اضافه کاری در شیفت شب یا روز بیشتر شود.

بهترین آگهی‌های استخدام پرستار برای شیفت شب را ببینید

• نگهبانی و حراست

ساختمان‌ها و مراکز دولتی، خصوصی، ساختمان‌های مهم اداری، ساختمان‌های تجاری و مسکونی به نگهبانی و مراقبت نیاز دارند. به همین دلیل، افرادی به‌عنوان نگهبان باید به‌صورت بیست‌و‌چهار ساعته وظیفه خود را در این پست انجام دهند. این شغل به افرادی امین و مورد‌اعتماد نیاز دارد که به خوبی وظیفه خود را انجام دهند و از مال و جان افراد مراقبت کنند. افراد تحت شیفت‌های مختلف، این وظیفه را هرچند ساعت یکبار به یکدیگر محول می‌کنند اما مهم است که در شب‌ها نیز نگهبانان در پست‌های خود حاضر باشند.
شیفت‌های نگهبانان می‌توانند به صورت ۲۴/۴۸ باشند یعنی فرد ۲۴ ساعت در محل کار حاضر بوده و ۴۸ ساعت آزاد باشد. در روش دیگر هر یک از نگهبانان در ساعات مشخصی از روز و شب سر کار می‌آیند و پس از آن به صورت دوره‌ای جایشان را عوض می‌کنند. میانگین درآمد نگهبانان بسته به محل نگهبانی و ساعات آن متفاوت است و حضور در شیفت‌های شب معمولاً در آن تأثیری ندارد.

بهترین آگهی‌های استخدام نگهبان را ببینید

• نیروی انتظامی

نیروی انتظامی به‌عنوان نهادی که وظیفه برقراری امنیت و آرامش را در سطح شهر دارد، باید به‌طور مداوم به فعالیت بپردازد؛ بنابراین در دسته شغل های مهمی است که برای خدمت به مردم و جلوگیری از بروز جرم، شیفت شب هم دارد.
تعداد و نوع شیفت‌های مامورین نیروی انتظامی بسته به شهر و سازمان محل خدمت آنان متفاوت است. یک مامور پلیس می‌تواند به صورت شیفت‌های ۲۴/۴۸ مشغول به کار باشد یا به صورت ۱۵ روز کار ۱۵ روز استراحت خدمت نماید. درآمد کارکنان نیروی انتظامی نیز به همین روش متفاوت است.

• کارمندان و کارکنان صداوسیما

در هر ساعت از شبانه‌روز که تلویزیون یا رادیو را روشن کنید، برنامه‌هایی در حال پخش هستند؛ بسیاری از برنامه‌هایی که در طول شب پخش می‌شوند، از قبل ضبط شده‌اند و زنده نیستند اما بعضی برنامه‌ها، مانند برنامه‌های مخصوص سحر در ماه مبارک رمضان یا برنامه‌های مربوط به شب‌های احیا، به‌صورت زنده اجرا می‌شوند. همچنین در زمان پخش برنامه‌های ضبط‌شده، بخشی از نیروهای فنی و ناظران کیفی مشغول کارند. به همین دلیل، در صداسیما هم دسته‌بندی‌هایی برای شغل های شیفت شب وجود دارد. میزان درآمد هر کدام از این دسته‌ها بسته به نوع فعالیت و سختی کارشان متفاوت است.

بهترین آگهی‌های استخدام در حوزه هنر و رسانه را ببینید

• کنترل‌کننده ترافیک هوایی

با توجه به اینکه پروازها در هر ساعتی از شبانه‌روز انجام می‌شوند، افرادی که وظیفه کنترل ترافیک هوایی را دارند، باید خطوط هوایی را به‌صورت مداوم بررسی و کنترل کنند. همچنین خلبانان و مهمانداران هواپیما هم با توجه به فعالیت شبانه‌ روی خطوط هوایی، باید شیفت شبانه را هم انجام دهند تا مسافران به سلامت به مقصد خود برسند.
افرادی که کنترل ترافیک هوایی را بر عهده دارند معمولاً در شیفت‌های منظم بر سر کار می‌روند اما مهمانداران و خلبانان بسته به نیاز شرکت محل کار خود، در شیفت شب و روز فعالیت خواهند کرد. حقوق هر کدام از این مشاغل نیز به شرکت محل کار و ساعات آن‌ها بستگی دارد

• کارگران و کارکنان کارخانه‌ها

افرادی که در کارخانه‌های تولیدی فعالیت می‌کنند، باید به‌صورت شبانه روزی فعالیت کنند و بر تولید و فعالیت دستگاه‌های موجود در کارخانه نظارت داشته باشند. بنابراین کار در کارخانه می‌تواند یکی از شغل های شیفت شب به‌حساب بیاید. علت وجود شیفت شب در کارخانه‌ها، بالا بردن بهره‌وری و استفاده حداکثری از دستگاه‌ها است. همانطور که گفتیم کار در کارخانه‌ها اگر به صورت شب کاری دائم باشد درآمدی حدود ۳۵ درصد بیشتر از افراد روزکار دارد.

• داروخانه‌های شبانه‌روزی

نیاز به دارو در هر ساعتی از شبانه‌روز ممکن است اتفاق بیفتد. به همین دلیل، اغلب داروخانه‌ها به‌صورت شبانه‌روزی فعالیت می‌کنند تا اگر در طول ساعات شب فردی به صورت اضطراری به دارو نیاز داشت به راحتی بتواند آن را پیدا کند. معمولاً افراد در داروخانه‌های شبانه‌روزی به صورت شب کاری نوبتی فعالیت می‌کنند و این امر در افزایش حقوق ثابت آن‌ها نقشی ندارد.

• رانندگان اتوبوس و کامیون

حتماً برای شما پیش‌آمده که شبانه به مکان دیگری سفر کنید. برای همین متوجه شده‌اید که رانندگان اتوبوس هم به‌صورت شبانه‌روزی فعالیت می‌کنند. همچنین رانندگان کامیون‌ها به این دلیل که به حمل‌ونقل بارهای سنگین در بین شهرها می‌پردازند، معمولاً در ساعاتی از شب به رانندگی مشغول هستند. شب کاری برای رانندگان این مزیت را دارد که از ترافیک‌های سنگین در امان هستند.
انتخاب زمان کار رانندگان اتوبوس‌ها بسته به نیاز شرکت آن‌ها است و درآمد آن‌ها معمولاً در سرویس‌های شب و روز یکسان است. میزان درآمد رانندگان اتوبوس و کامیون نیز بسته به نوع شرکت استخدامی آن‌ها و مسیر و سختی کارشان متفاوت است

بهترین آگهی‌های استخدام در حوزه حمل‌و‌نقل را ببینید

• رستوران‌های بین‌راهی

برای رانندگان اتوبوس‌ها و کامیون‌ها، همچنین افرادی که شبانه در جاده‌ها تردد می‌کنند، وجود و فعالیت رستوران‌های بین‌راهی بسیار ضروری است. چراکه رانندگان در این رستوران‌ها کمی استراحت می‌کنند و با خوردن غذا انرژی می‌گیرند تا به ادامه مسیر خود بپردازند. پس بیشتر رستوران‌های بین راهی ترجیح می‌دهند تا در شیفت شب هم خدمات ارائه کنند. در هر رستوران بین راهی برای افراد حقوق مختلفی در نظر گرفته می‌شود و معمولاً حضور در شیفت شب تأثیری در این حقوق ندارد. البته این امر بستگی به نوع قرار داد ابتدایی بین کارگر و کارفرما نیز دارد

• افراد مشغول در پذیرش هتل و مهمانسرا

افرادی که به شهر دیگری سفر می‌کنند، ممکن است شبانه به مقصد خود برسند. برای همین نیمه‌شب به هتل و مهمانسرایی که رزرو کرده‌اند مراجعه می‌کنند. به همین دلیل، افرادی که وظیفه پذیرش مهمانان در هتل را دارند، باید شیفت شبانه را هم انجام دهند. حال این شیف به صورت شب‌ کاری دائم باشد یا به صورت گردشی بین افراد جابه‌جا شود.

شیفت شب چه مزایایی دارد؟

• حقوق بیشتر
• رقابت و تنش شغلی کمتر
• رفت‌و‌آمد راحت‌تر به دلیل ترافیک کمتر
• داشتن زمان آزاد در طول روز
• حجم کار و چالش‌های کاری کمتر

شیفت شب چه معایبی دارد؟

• اختلال در ساعت خواب
• بروز مشکلاتی در سلامتی افراد به دلیل به‌هم خوردن ساعت خواب
• کاهش ایمنی به دلیل خواب آلودگی
• خستگی و کمبود انگیزه برای فعالیت

جمع‌بندی

در این مطلب از وبلاگ دیوار به معرفی انواع مشاغلی که دارای شیفت شب هستند پرداختیم. گفتیم که درآمد کار در شیفت شب به نوع آن (دائمی یا نوبتی بودن) بستگی دارد و نوع قرارداد و آن نیز در این میزان حقوق تأثیرگذار هستند.
شما چه تجربه‌ای از کار کردن در شیفت شب دارید؟ آیا مزایای آن نسبت به معایبش برای شما بیشتر بوده است؟ اگر به دنبال استخدام در شغل شیفت شب هستید می‌توانید به بخش استخدام دیوار مراجعه کنید.

بهترین آگهی‌های استخدام برای شغل های شیفت شب را ببینید