همه‌گیری ویروس کرونا باعث شد که جهان یک بار هم که شده جدی‌تر به بازارهای حیوانات وحشی بنگرد. وقتی این فرضیه که منشا ویروس کرونا یک بازار خیس از حیوانات وحشی در ووهان بوده، قوت گرفت، دیگر نمی‌شد به سادگی از کنار این تجارت کثیف گذر کرد. خرید و فروش حیوان‌های وحشی در ایران هم برای برخی بازار جذابی است. البته میزان چرخش مالی این بازار، مثل هر فعالیت اقتصادی ممنوع دیگری مبهم است اما برای فعالان این بازار آن قدر جدی گرفته شده که حاشیه شهری مانند تهران را به بازار ثابتی برای این تجارت و ابزار درآمدزایی تبدیل کند. از زمانی که کسب و کارهای آنلاین به راه افتاد بعضی از این قاچاقچیان یا شکارچیان حیوان فعالیت‌شان را به اینترنت انتقال دادند. آنها حیوان‌ها را برای فروش آگهی می‌کردند یا اعضای بدن‌شان را به حراج می‌گذاشتند.

با این که منشا ۷۰ درصد بیماری‌های همه‌گیر انسانی، حیوانات و به ویژه حیوان‌های وحشی هستند، هنوز افراد تمایل بیمارگونه‌ای به خرید و نمایش آن‌ها دارند. به خاطر همین تا پیش از تابستان امسال فروشنده‌ها همچنان می‌توانستند حیوانات عجیب و غریبی در سایت‌ها آگهی و مشتری‌های خود را پیدا کنند. سایت دیوار هم از این قاعده مستثنی نبود و با وجود حساسیتی که روی این موضوع وجود داشت و تلاش‌های تیم نظارت، تا همین چند ماه پیش برخی از این متخلفان می‌توانستند روش‌های نظارتی دیوار را دور بزنند و آگهی خود را ثبت کنند. بعضی وقت‌ها این حیوانات برای خریدار جنبه نمایشی داشتند و گاهی انگیزه آنها خرافاتی بود، گاهی برای استفاده در صنعت پوشاک و غذا و گاهی برای طب سنتی مورد استفاده قرار می‌گرفتند. اما مجموعه دیوار نسبت به این موضوع احساس مسئولیت می‌کرد و برای رفع این مشکل به راه حل‌های تخصصی روی آورد.

دیوار با دعوت از فعالان، خبرنگاران و حامیان حوزه حیات وحش از آن‌ها خواست تا با تهیه جزوات و کمک به تکمیل فهرست سیاه گونه‌های ممنوعه در این راه یاری‌گر دیوار باشند. در این جلسات که تیر ماه امسال آغاز شد، فعالان سرشناسی چون احمد بحری (محیط‌بان و مدیر عامل انجمن نذر طبیعت)، محمد درویش (فعال محیط زیست)، ایمان ابراهیمی (مدیر انجمن آوای بوم)، صدرا محقق (روزنامه‌نگار اجتماعی حوزه محیط زیست)، حمیدرضا میرزاده (روزنامه‌نگار اجتماعی حوزه محیط زیست)، رضا ساکی (خبرنگار حوزه محیط زیست) و میترا حجار (هنرمندی که دغدغه محیط زیست دارد) حضور داشتند.

یکی از مهم‌ترین چالش‌ها این بود که شکارچی‌ها و افرادی که به طور غیرقانونی به خرید و فروش گونه‌های حفاظت‌شده می‌پردازند، از کلمات و اصطلاحاتی استفاده می‌کنند که خارج از محدوده ۹ هزار کلیدواژه ممنوعه دیوار است یا مثلا عنوان آگهی را چیز دیگری می‌نویسند، اما در تصویر به گونه حیوان اشاره می‌کنند و اصطلاحا دیوار را دور می‌زنند. همچنین مشکل دیگر در دانش تیم نظارت در حوزه حیات وحش بود که با همکاری این فعالان و ارائه آموزش های لازم به شکل قابل توجهی ارتقا پیدا کرد. در این فرایند مسئولین محترم یگان حافظت سازمان محیط زیست نیز همکاری موثری با دیوار داشتند و تمام همکاری‌ها و همفکری‌های لازم با این سازمان نیز صورت گرفت.

نه تنها امکان انتشار آگهی مرتبط با گونه‌های ممنوعه حیوانات تقریبا غیرممکن شده، بلکه سوداگران این بازار دیگر از دیوار قطع امید کرده‌اند!

نتیجه این همکاری‌ها امروز به وضوح قابل مشاهده است و بر اساس آمارهایی که از رفتار کاربران دیوار منتشر شده می‌توان این گونه استنباط کرد که نه تنها امکان انتشار آگهی مرتبط با گونه‌های ممنوعه حیوانات تقریبا غیرممکن شده، بلکه سوداگران این بازار دیگر از دیوار قطع امید کرده‌اند و حضورشان در این پلتفرم به شدت کاهش پیدا کرده است. تیم دیوار لازم می‌داند تا گزارشی از عملکرد خود در این حوزه منتشر کند که می‌توانید فایل آن را دانلود کرده و مشاهده کنید:

وضعیت تجارت حیوانات در شهرهای ایران

بررسی‌های دیوار در دو ماه مهر و شهریور امسال نشان می‌دهد که شهرهای زابل، زاهدان، تبریز، شهرکرد، ایرانشهر، تربت جام، بندرعباس، اراک و مرند بیشترین سهم آگهی‌های ارسال شده حاوی گونه‌های ممنوعه از کل آگهی‌ها را در این پلتفرم داشتند. یعنی از پنج شهر اولی که بیشتر از همه درگیر این تجارت کثیف بودند، سه شهر در سیستان و بلوچستان قرار داشتند. جالب اینکه بیشتر آگهی‌های ممنوعه حیوانات در شهرهای سیستان و بلوچستان مربوط به خرید و فروش یاکریم است.

حالا دیوار چطور توانست بازار کثیف حیوان‌فروشی را ببندد؟ در این مدت ۹ هزار کلیدواژه را ممنوع کردیم و همین موضوع کسب و کار خیلی از متخلف‌ها را کساد کرده است. یکی از روش‌ها فیلتر و ممنوع کردن بعضی از کلمات بود که به فهرست سیاه ربات‌های هوشمند نظارت اضافه شد. به خاطر همین هم بعد از فیلتر کردن این کلمات، ربات ناظر دیوار توانسته آگهی‌های گونه‌های ممنوعه را تا ۸۰ درصد کاهش دهد؛ در نتیجه سهم آگهی‌هایی که به طور خودکار قبل از بررسی ناظران دیوار حذف می‌شوند در این دوران ۵.۳ برابر بیشتر شده است.

ربات‌ها به تنهایی از پس این بازار بزرگ برنمی‌آیند. به خاطر همین هم تعداد آگهی‌های ممنوعی که در دیوار منتشر می‌شد، با کمک ربات‌ها از ۲۷۵ عدد آگهی در هفته به ۶۰ آگهی رسید. این ۶۰ آگهی ممنوع هم که از زیر دست ربات رد می‌شود، به دست ناظران دیوار می‌رسد که درباره انتشار آن تصمیم‌گیری کنند.

 سهم آگهی‌هایی که به طور خودکار قبل از بررسی ناظران دیوار حذف می‌شوند ۵.۳ برابر بیشتر شده است

جنگ ربات‌های دیوار با آگهی‌ حیوان‌های وحشی

مجموعه گونه‌های ممنوعی که ربات دیوار اجازه انتشار آن را نمی‌دهد به ۲۵۰ نوع می‌رسد که با راهنمایی فعالان حیات وحش برای این سایت به عنوان فهرست محتوای بد تعریف شده است. از مردادماه که این ربات در دیوار فعال شد تا امروز  پنج هزار و ۶۴۰ آگهی به همین دلیل از چرخه انتشار کنار گذاشته شده‌اند. همچنین با تدوین و ارائه جزوات آموزشی که با همکاری فعالان محیط زیست تهیه شده بود، ناظران حساسیت بیشتری نسبت به حیات وحش نشان دادند. همه این‌ها باعث شده تا در کل تعداد آگهی‌هایی که به دلیل محیط زیستی کنار گذاشته می‌شوند، نسبت به قبل ۵۵درصد بیشتر شود.

ناامیدی متخلفان حوزه حیات وحش از دیوار

ماجرا به همین جا ختم نمی‌شود! متخلف‌ها هم دیگر کمتر از دیوار برای فروش حیوانات ممنوعه استفاده می‌کنند و تعداد درخواست‌های ثبت آگهی گونه ممنوعه ۱۶ درصد کمتر از قبل شده است. جالب این که از زمانی که ربات دیوار به آگهی‌های بد حساس شده تعداد کاربرانی که فقط در این زمینه در دیوار فعالیت داشتند، ۷۰۰ نفر کمتر از قبل شده است که نشان‌دهنده کاهش ۱۴ درصدی است.

اما از آن‌جایی که افراد سودجو راه‌های دیگری را برای تعامل در این بازار پیدا می‌کردند، کلمات دیگری هم به فهرست محتوای بد دیوار اضافه شد و آگهی‌های تاکسی‌درمی حیوانات، فروش لوازم شکار مثل اسلحه و یا تله، تبلیغ‌های شرط‌بندی و سرگرمی و جنگ بین حیوان‌ها، حیواناتی که در الکل انداخته شده یا از آنها وسایل تزیینی درست کرده‌اند نیز ممنوع شد.

پرنده‌ها، جذاب‌های بازار حیوانات

اما آگهی‌های حیوانات بیشتر شامل چه حیوان‌هایی می‌شد؟ بررسی دیوار نشان داده که بیشتر از ۵۰ درصد از آگهی‌های دسته حیوانات مربوط به دسته پرنده‌ها بوده است؛ این آمار مربوط به کل پرندگان است که برخی از آن‌ها گونه‌های مجاز و برخی پرنده‌هایی هستند که اهلی محسوب نمی‌شوند اما متخلفان با صید آنها از طبیعت، اقدام به خرید و فروش آن می‌کردند. بعد از آن حیوانات مزرعه، سگ‌ها، ماهی‌ها، لوازم جانبی شکار و… در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند.

بر اساس بررسی‌های دیوار ۴۷ درصد از آگهی‌های ممنوع مربوط به فروش حیوان‌های وحشی یا آزار دادن آنها مثل خروس جنگی و یا نزاع سگ و… بوده است. ۸ درصد را آگهی‌های قمری، ۱۰ درصد آگهی‌های ممنوع را خرید و فروش خسک و ۲۲ درصد از آن را آگهی‌های یاکریم تشکیل می‌دادند. ۱۳ درصد باقی‌مانده هم شامل انواع دیگری از معامله گونه‌های ممنوعه در این سایت می‌شد. همه این راه‌ها باعث شد که دیوار هر راهی را که شکارچیان نشان کرده بودند، مسدود کند و دسترسی قاچاقی‌ها و شکارچیان متخلف را تا حدود خیلی خوبی ببندد تا حداقل بخش زیادی از متخلفان را از این کسب و کار ناامید کند.

حیات وحش کسب‌وکار من است!

سوالی که پیش می‌آید این است که آیا شکارچیان غیرمجاز و افرادی که در زمینه خرید و فروش حیوانات وحشی فعالیت می کنند گروه خاص و ثابتی هستند؟ پاسخ این سوال مثبت است. چون آمار نشان می دهد ۵۰ درصد کاربرانی که آگهی مرتبط با گونه‌های ممنوعه حیات وحش ثبت کرده‌اند صرفا در همین دسته فعالیت می کنند و جز این فعالیت دیگری در دیوار نداشته‌اند. یعنی یک عده به طور تخصصی مشغول نقض حقوق حیوانات و تخریب محیط زیست هستند و شاید شکار غیرمجاز کسب و کار اصلی آن‌ها است که این یعنی زنگ خطر به صدا در آمده است!