یادِ تو در دلِ من طوفان به پا می‌کنه …
تقدیم به هشت سیلندرهای فراموش نشدنی به قلم آرش راهبر
این جدیدترین خبر کهنه‌ای است که این روزها می‌شنویم. سرکار خانم نیره پیروزبخت رئیس سازمان ملی استاندارد به خبرنگاران گفته که واردات خودروهای آمریکایی به ایران ممنوع است. این یعنی اینکه خودروهای برند آمریکایی حتی آنهایی که مثلا در چین تولید می‌شوند هم نمی‌توانند به ایران بیایند. حتی خودروهای ممالک دیگر که در آمریکا تولید می‌شوند هم راهی به بازار ایران نخواهند یافت. مثلا بیوک ساخت چین نمی‌تواند به ایران بیاید همانطور که لکسوس ساخت آمریکا هم جایش در بازار ایران نیست.
البته این خبر اصلا جدید نیست و به عبارتی یک خبر سوخته به حساب می‌آید. سال‌هاست که خبری از ورود خودروهای آمریکایی به ایران نیست، آنقدر که شاید الان ماشین‌های جدید آمریکایی را به پیرمردهای ما خاصه آنها که یک زمانی کادیلاک سویل سوار می‌شدند نشان دهید، اصلا کادیلاک‌های جدید را به جا نیاورند و داخل آدم یا بهتر بگویم داخل ماشین حساب نکنند! اگر قبول ندارید لطفا عکس آخرین مدل شورلت بلیزر را نشان آدم‌های بالای ۵۰ سال مملکت بدهید و ببینید چند نفر این فرزند ناخلف آن غول دوست‌داشتنی قدیمی را می‌شناسند؟!
به هر حال، ماجرای واردات خودروهای آمریکایی به ایران همچنان تحت تاثیر سیاست و قطع روابط دیپلماتیک دو کشور است و این موضوع از چهار دهه قبل آغاز شده است. جالب است که دونالد ترامپ نزدیک چهار سال قبل که یک باره زیر میز بازی زد و از برجام بیرون آمد در اولین موج تحریم‌ها سراغ صنعت خودروسازی ایران آمد و به مرور همه برندهای معتبر فعال در بازار ایران را فِراری، ببخشید فَراری داد! جالب است که هیچ کدام از برندهای آمریکایی در بازار ایران نبودند.
بیشتر بخوانید: واردات خودروهای آمریکایی ممنوع است
ماشین‌های نخستین
بیایید یک دنده عقب اساسی بگیریم و برگردیم به حدود ۶۰ سال پیش که تقریبا اولین نمونه خودروهای سواری در ایران ساخته شدند. طبق بررسی های ما، اولین خودروهایی که در ایران مونتاژ شدند آمریکایی بودند. این را یک پیرمرد مو سپید به شخص بنده گفت که خاندان اخوان سال ۱۳۳۸ بود که جیپ کالسکه‌ای را به عنوان اولین ماشین‌های ساخته شده در ایران در دو سالن بزرگ ساختمان آلمانی، واقع در خیابان اکباتان امروزی سر هم کردند. اگر بتوانید به هر حیله‌ای وارد ساختمان بیش از ۱۰۰ ساله مشهور به آلمانی در خیابان چراغ برق شوید، شاید همین الان هم بتوانید ردّی از آن جیپ‌های اولیه در همسایگی ساختمان ۱۱۸ مخابرات پیدا کنید! این جیپ حتی قبل از فیات ۱۱۰۰ در ایران مونتاژ شد تا آمریکایی‌ها قبل از ایتالیایی‌ها، انگلیسی‌ها، فرانسوی‌ها و آلمانی‌ها وارد صنعت خودروسازی ایران شوند (بد نیست نگاهی به مطلب مروری بر تاریخچه اتومبیل در ایران بیاندازید).
چند سال بعد با ساخته شدن آریا شاهین که در آمریکا به رامبلر مشهور بود، صنعت‌گران ایرانی توان خود را بالا بردند و در دهه ۵۰ بود که با راه افتادن شرکت جنرال موتورز ایران، تقریبا خود را به بالاترین سطح خودروسازی در دنیا رساندند. فارغ از روابط سیاسی بین دو کشور، کمپانی جنرال موتورز متوجه شد که صنعت‌گران ایرانی می‌توانند خودروهای بهتری مثل بیوک، شورلت و کادیلاک را هم مطابق با استاندارد آمریکا بسازند و به این ترتیب شورلت رویال، شورلت نُوا، بیوک اسکای‌لارک و کادیلاک سِویل در خط تولید قرار گرفتند و پشت آنها به هنگام خروج از مونتاژ، اتیکت شورلت ایران، بیوک ایران و کادیلاک ایران نصب شد.
بیشتر بخوانید: در باب پیش‌فروش اولین سری از ایران خودرو تارا
بالا و پایین جاده
در کنار تولید در ایران البته مدل‌های متنوعی از انواع شورلت (به قول یانکی‌ها شِورولِی)، بیوک (یا با تلفظ صحیح بیوئیک) و فورد و جِمس نیز وارد ایران شد و برخی از آنها به عنوان خودروهای رسمی در خدمت نیروی پلیس، سازمان امنیت یا ناوگان آمبولانس قرار گرفت. به هر حال، آن موقع خودروهای آمریکایی از نگاه خریداران ایرانی به استحکام، نرمی، جاداری، لوکس بودن و البته مصرف زیاد بنزین شهره بودند. خودروهای آمریکایی البته تنوع بسیاری داشتند و در سگمنت‌های زیادی وارد ایران می‌شدند، از سدان‌های ۵ متری مثل شورلت ایمپالا گرفته تا شاسی بلندهای گنده‌بک مثل بلیزر و کوپه‌های جذاب مثل پونتیاک و کامارو و البته وانت‌های ۶ چرخ که دو تن بار را مثل رضازاده بلند می‌کردند و به همه جای ایران می‌بردند.
پس از پیروزی انقلاب البته روند واردات و تولید خودروهای آمریکایی در ایران متوقف شد و در سال‌های پایانی دهه ۶۰ تعداد محدودی شورلت نوا و کادیلاک سویل با تامین قطعات از سوی شرکت طرف قرارداد، ساخته شدند و به عنوان آخرین پارتی وارد بازار شدند. حتی تعداد بسیار کمی از کادیلاک‌های آن سری، با پلاک تهران ـ ۲۹ به صورت صفر کیلومتر در برخی گاراژها یا نمایشگاه‌ها جابه‌جا شدند تا عملا به عنوان خودروهای کلاسیک و خاطره‌انگیز معامله شوند.
بازگشت از پنجره
اوایل دهه ۷۰ شمسی هم باز سر و کله تعدادی از خودروهای آمریکایی در بازار ایران پیدا شد. در نمایشگاه خودرو تهران، حضور ناگهانی یک کادیلاک STS با رنگ سفید صدفی (وایت ساتین) برق از چشم همه پراند و بعدتر خودروهای دیگری مثل شورلت کاپریس کلاسیک، اولدزموبیل کاتلس و وانت سبک شورلت به تعداد قابل توجهی وارد ایران شدند؛ در حالی که همگی از سوی شرکت جنرال موتورز کانادا آمده بودند، شرکتی که زمانی خواهرخوانده جنرال موتورز ایران بود!
ورود این نسل از خودروهای آمریکایی البته با حواشی خاص و بگیروببند قضایی برای واردکنندگان همراه شد تا عملا پایانی بر ماجرای این خودروها در ایران باشد. در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ هم به جز خودروهای آمریکایی که در مناطق آزاد کشور تردد کردند، تقریبا هیچ خودرویی به صورت رسمی و با تشریفات قانونی واردات انبوه، داخل مرزهای ایران نشد.
بیشتر بخوانید: یادداشتی در باب خداحاقظی با نیسان آبی
من، همون یار قدیمی!
اما امروز و با وجود گذشت ۴ دهه از قطع روابط اقتصادی بین ایران و ایالات متحده، تعداد زیادی از خودروهای خاص آمریکایی هنوز در شهرهای مختلف وجود دارند که تعدادی از آنها از بعد تاریخی و اصالت وجود، نمونه‌های غبطه‌برانگیزی در بازار جهانی خودروهای کلاسیک به حساب می‌آیند. این اتومبیل‌های خاص در واقع پیوند دهنده نسل‌های جدید و قدیم هستند و دریچه‌ای به تاریخ صنعت خودروسازی محسوب می‌شوند.
شاید فاصله افتادن بین مشتری ایرانی و خودروهای آمریکایی در این مدت باعث شده باشد که دو طرف همدیگر را تا حد زیادی فراموش کرده باشند، اما رابطه عاطفی بین بعضی عشق ماشین‌ها با اتومبیل‌های محبوب‌شان از بین نمی‌رود و تاریخ ثابت کرده که بالاخره روزی ممکن است دوباره این «بِده بِستان» هیجان انگیز برقرار شود و صدای غرش آشنای موتورهای ۸ سیلندر غول پیکر به عرش برسد. در میان مردان سیاست هم تعداد عاشقان اتومبیل کم نیست.
***
شما می‌توانید آگهی‌های خرید و فروش انواع خودروهای کلاسیک و قدیمی را در بخش آگهی‌های خودروی سایت دیوار مشاهده کنید.
