از اردیبهشت ماه که طرح قرعه کشی خودرو به منظور سامان دادن به بازار خودرو راه افتاد، شرایط خاصی برای شرکت در آن در نظر گرفته شد. طبق مصوبات کمیته خودرو در وزارت صمت امکان انتقال اسناد رسمی خودروهای به فروش رفته در طرح فروش فوق‌العاده و پیش فروش خودرو یک ساله وجود ندارد و اسناد به مدت یک سال در وثیقه و رهن خودروساز خواهد ماند.
حالا بعد از تحویل دادن خودرو شاهد خرید و فروش این دسته از خودروها که امکان خرید و فروش آن وجود ندارد، در فضای مجازی هستیم، یعنی در حالی که خودروهای به فروش رسیده در بخشنامه‌های جدید، امکان فروش را به مدت یک سال ندارند، شاهد این هستیم که این خودروها به فروش می‌رسند. کارشناسان معتقدند برای نجات بازار خودرو و کل اقتصاد ایران از دلالی، اساسی‌ترین کار این است که سیستم بانکی و مالیاتی ایران شفاف شده و از دلالان مالیات‌های سنگین گرفته شود.
بازار خودرو از نمونه عرصه‌هایی به شمار می‌رود که همواره از جذابیت‌های خاص به خود برخوردار است. تبدیل شدن خودرو به یکی از نیازهای اساسی مردم و جامعه از یکسو، افزایش جمعیت و رشد میزان تقاضا و تعداد خانوارهای متقاضی خودرو از سوی دیگر و رسوخ و رسوب دلالی در این بازار، عرصه مذکور را با لایه‌های پیچیده بسیاری همراه کرده است. یکی از نمایشگاه‌داران خودرو با اشاره به اینکه خرید و فروش خودروهای صفر صورت می‌گیرد، اعلام کرد: «با وجود به اینکه خودروهای صفری که از کارخانه خارج می‌شود نباید خرید و فروش شوند، اما به صورت وکالتی این کار صورت می‌گیرد».
مردم با خرید و فروش خودرو به صورت وکالتی خودشان را گرفتار میکنند. در سامانه مرتبط به خرید و فروش خودرو، تنها مالک اصلی خودرو شناخته می‌شود.
بیشتر بخوانید: نگرانی از تقویت دلالی خودرو با حذف شرط سند در رهن
به گفته این فرد، یکی دیگر از روش‌های خرید و فروش معاوضه خودرو است، یعنی فرد در این قرعه کشی‌ها اقدام به ثبت نام خودرویی می‌کند که ممکن است علاقه‌ای به آن خودرو ندارد، اما به دلیل احتمال برندگی بالا یا داشتن پارتی و برنده شدن در آن محصول، این ثبت نام را انجام می‌دهد و برنده هم می‌شود، اما به دلیل اینکه به آن خودرو علاقه ندارد اقدام به فروش این خودرو می‌کند.
او ادامه داد: «یکی از این روش‌های فروش، وکالتی و دیگری معاوضه خودرو با خودرو مورد علاقه است که این دسته از خرید و فروش‌ها رونق زیادی هم گرفته است».
به گفته کارشناسان این صنعت، این خرید و فروش‌ها که به خاطر عدم فعالیت مناسب دستگاه‌های نظارتی است رونق گرفته است. این روزها آگاهی خرید و فروش خودروهایی مانند سورن پلاس در فضای مجازی منتشر شده و در نمایشگاه‌های خودرو به صورت قولنامه‌ای به فرد دیگری واگذار می‌شوند.
موضوع اساسی در مورد خرید و فروش خودروهای وکالتی این است، زمانی که به صورت وکالتی معامله می‌کنیم آیا مالک خودرو می‌شویم؟ اما متأسفانه پاسخ منفی است. بله پاسخ از لحاظ حقوقی مطلقاً منفی است. شما زمانی که به صورت وکالتی خودرویی را می‌خرید، مالک آن خودرو نمی‌شوید و وکالت در فروش یا وکالت در انتقال سند به نام شما تا زمانی که سند رسمی به نام شما منتقل نشده باشد، قانون شما را مالک خودرو نمی‌شناسد.
وقتی خودرویی وکالتی فروخته می‌شود در واقع این اجازه را می‌دهد تا پلاک خودرو در اختیار خریدار قرار گیرد در حالی که حق توکیل را نمی‌بندد. وکالت در توکیل به معنی است که شخصی که در اجرای امری از سوی موکل وکالت دارد این نمایندگی و نیابت را به شخص دیگری واگذار کند.
بر اساس قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی، شهروندان برای هر نقل و انتقال خودرو ابتدا باید به پلیس راهور مراجعه کنند و تا زمانی که پلاک تعویض نشود، نقل و انتقال قانونی نیست. متأسفانه دیده شده است که برخی فروشندگان ابتدا به دفترخانه‌ها مراجعه و با گرفتن وکالت اقدام به خرید خودرو میکنند.
اگر فروشنده وکالت دهد و خریدار تعویض پلاک نکند، تمام تخلفات به نام فروشنده ثبت می‌شود. دیده شده است که برخی خریداران به صورت عمدی یا سهوی پس از دریافت وکالتنامه اقدام به تعویض پلاک نمی‌کنند که این امر مشکلاتی را برای فروشنده به وجود می‌آورد.
سرهنگ علی محمدی رییس مراکز شماره گذاری و تعویض پلاک پلیس راهور ناجا در این خصوص گفت: «اخیرا عده‌ای، به صورت وکالتی اقدام به خرید و فروش خودرو کرده و سند را به نام خود ثبت نمی‌کنند».
وی با تاکید بر اینکه معامله از طریق وکالتنامه برای فروشنده و خریدار معایب بسیاری دارد، افزود: وکالتنامه‌ها موقتی بوده و با پایان یافتن تاریخ، از اعتبار ساقط می‌شوند. همچنین هنگام تصادف مشکلات حقوقی بسیاری ایجاد میکنند.
سرهنگ محمدی ادامه داد: «در برخی مواقع پیش آمده که از خودرو برای کار‌های خلاف مانند سرقت یا مسائل امنیتی مورد استفاده قرار گرفته که فرد خریدار باید پاسخگو باشد».
رییس مراکز شماره گذاری و تعویض پلاک پلیس راهور ناجا درباره مشکلات فروشنده گفت: «در برخی مواقع، خریدار با وکالتنامه خودرو را تحویل می‌گیرد، سپس با آن جرائم رانندگی یا جرائم دیگری مانند قاچاق کالا مرتکب می‌شود که در این صورت فروشنده را دچار مشکلات قضایی می‌کند».
این مقام ارشد انتظامی اظهار کرد: «در تمام این موارد، دوربین‌های راهنمایی و رانندگی صاحب پلاک را شناسایی میکنند و برای فرد مشکلات بسیاری ایجاد می‌شود که برای اثبات بیگناهی و فک پلاک باید ماه‌ها منتظر دستورات قضایی بمانند».
بیشتر بخوانید: چرا خودرو در ایران گران است؟
سرهنگ محمدی با تاکید بر اینکه طبق قانون باید به مراکز تعویض پلاک برای معامله اقدام کرد، گفت: «ما توصیه می‌کنیم افراد خودرو را وکالتی نخرند و به همراه فروشنده برای تعویض پلاک اقدام کنند».
سعید موتمنی رئیس اتحادیه نمایشگاه داران خودرو با بیان اینکه مردم نباید به هیچ وجه خودرو را به صورت وکالتی خرید کنند، گفت: «این روزها خرید و فروش خودرو صفر شده است و خریداران ریسک خرید و در مقابل، فروشندگان ریسک فروش را ندارند».
او در خصوص خرید و فروش خودروهای صفری که به تازگی از کارخانه خارج شده‌اند، بیان کرد: «با توجه به اینکه امکان خرید و فروش خودروهای تحویل داده شده وجود ندارد، اما افراد از طریق روش‌هایی این سیستم را دور می‌زنند و به صورت وکالتی یا معاوضه خرید و فروش میکنند که افراد باید به هیچ عنوان به این دسته از خرید و فروش‌ها اعتماد نکنند».
رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران خودرو تشریح کرد: خرید و فروش وکالتی خودرو با توجه به اینکه پلاک فرد فروشنده روی خودرو نصب است، از این جهت مشکلاتی را برای وی به وجود خواهد آورد.
خودروسازان افرادی را به عنوان مشتری خود می‌شناسد که در طرح‌های فروش این شرکت ثبت نام کرده و متن قرارداد به نام آن‌ها ثبت شده باشد. در مواردی که نیاز به پیگیری مشتری است نیز ایران خودرو فقط پاسخگوی شخص ثبت نام کننده و نه دارنده وکالتنامه خواهد بود.
همچنین معاوضه خودرو یکی از روش های خرید و فروش است که به نوعی خودرو در مقابل خودرو صفر دیگری میخرند و مبلغ اختلاف که اصولا ناچیز است را پرداخت میکنند و بعد از یک سال که خودرو از رهن خودروساز در آمد سند آن را به نام می زنند که این نوع خرید و فروش هم مشکلاتی را به وجود خواهد آورد.
