پس از نزدیک به دوسال از معرفی اولیه، سرانجام جدیدترین خودرو تولیدی شرکت سایپا با نام شاهین به خط تولید رسید. شاهین یکی از خبرسازترین و پرحاشیه‌ترین محصولات داخلی است که بخش زیادی از فرآیند طراحی، مهندسی و تولید آن توسط متخصصان داخلی به ‌انجام رسیده است.

چندی قبل به لطف یکی از همکاران رسانه‌ای فرصتی دست داد تا برای زمانی کوتاه، این سدان تازه وارد داخلی را از نزدیک و صرفا از منظر «طراحی و استایل» مورد نقد و بررسی قرار داده تا ببینیم‌ این بار طراحان ایرانی در خلق یک اتومبیل زیبا، متناسب و خوش استایل تا چه‌ حد موفق بوده اند.

شاهین که ابتدا با نام رهام معرفی شد، بر روی پلتفرم X90 برگرفته از تویوتا یاریس طراحی و مهندسی شده است؛‌ هرچند بخش‌هایی از پلت فرم، موتور و گیربکس آن به دلیل شرایط تحریمی و لزوم داخلی سازی توسط متخصصان داخلی بازمهندسی شده است. البته بدنیست بدانید خودروسازان بر روی پلتفرم فوق، مدل‌های متنوعی را طراحی و ساخته‌اند.

طراحی بدنه سایپا شاهین

در اولین برخورد با شاهین، چهره و نمای جلوی آن، شما را جذب خود می‌کند. جلو پنجره ۶ ضلعی خودرو متناسب با آنچه امروزه به عنوان Trend یا مد و سلیقه در اکثریت خودروهای جدید می‌بینیم، با عرضی نسبتا زیاد که نوار افقی کرومی میانی آن حس عریض بودن (بیش از کلاس ابعادی خودرو) را به بیننده منتقل می‌نماید، طراحی شده است.

این جلو پنجره در کنار چراغ‌هایی با گرافیک زیبا و کشیدگی چشم‌نواز به طرفین بدنه توانسته از این سدان کلاس C، خودرویی بزرگتر (به لحاظ بصری) خلق کند. ورودی هوای روی سپر و جانمایی مه‌شکن‌ها نیز با حجم‌سازی و استایل نسبتا پخته‌ی سپر جلو، هماهنگی خوبی داشته و حرکت خطوط شارپ و استخوانی روی درب موتور که از طرفین ستون A شروع و شامل دو خط جانبی و یک خط میانی می‌شود، نگاه‌ها را به سوی مرکز جلوپنجره و نشان سایپا هدایت می‌کند.

در کنار آن اِلِمان بومرنگ مانند داخل کاسه چراغ‌ها نیز کاراکتری خشن و نافذ به این سدان وطنی داده و توانسته ترکیبی قابل قبول از یک سدان اسپرت و جوان‌پسند، در کنار متانتی جا افتاده را به شاهین ببخشد. با این حال، در کنار نکات مثبت طراحی نمای جلو بد نیست به نکات ضعف آن نیز اشاره کنیم:

اولین و بارزترین نکته قابل توجه در چهره سایپا شاهین، شباهت بسیار زیاد آن با بیوک EXCELLE بازار چین است، هرچند ما به این‌ شباهت، برچسب کپی‌کاری نمی‌زنیم و می‌دانیم که این‌گونه شباهت‌ها در برخی از خودروها دیده می‌شود، اما تاکید می‌کنیم که این‌ شباهت در سایپا شاهین غلظت بسیار بالایی دارد!

در کنار آن، دو خط اَشکِ آبشاری مانند روی سپر که از زیر چراغ‌های جلو به سمت پائین حرکت کرده نه تنها با کلیت مدرن سپر‌ هارمونی ندارد، بلکه چندان بر اساس ترند روز نیست و اندکی قدیمی بنظر می‌رسد.

اشکال دیگری که بر طراحی نمای جلوی سایپا شاهین وارد است، مربوط به محل خط جدایش مجموعه سپر/جلوپنجره از درب موتور است که در صورت کوچک‌ترین ضعف در مونتاژ، که معمولا در خودروهای ایرانی معمول و متداول است، اصطلاحا از تراز و رگلاژ خارج شده و اختلاف سطح به‌وجود آمده بین سپر و کاپوت، نمای بدی را باعث می‌شود و همانند پژو ۲۰۷ حس ناخوشایندی از کیفیت بد ساخت را در ذهن بیننده باعث می‌شود.

هرچند چنین اتفاقی در برخی از خودروهای روز دنیا نظیر مرسدس اس کلاس ۲۰۲۰ نیز وجود دارد، اما فراموش نکنیم اولا ما در‌ مورد شاهین به‌عنوان یک خودروی ایرانی که در خط تولید داخلی مونتاژ می‌شود، صحبت می‌کنیم. دوم آنکه امروزه در بسیاری خودروهای کوچک و بزرگ این خط جدایش اصلاح شده است.

با این حال، علیرغم آنچه گفته شد، در یک دید کلی می‌توان استایل نمای جلوی شاهین را در عین شباهت بسیار زیادش به برخی خودروهای خارجی، و کم‌کاری‌های انجام شده در طراحی برخی جزییات، قابل تحسین و غیر قابل مقایسه با کارهای قبلی سایپا دانست.

بیشتر بخوانید: بررسی طراحی مرسدس می‌باخ اس کلاس ۲۰۲۱

نمای جانبی سایپا شاهین

با گذر از نمای جلو به یکی از مهم ترین و تاثیرگذارترین نماها در طراحی و زیبایی یک خودرو یعنی نمای جانبی (SIDE VIEW) می‌رسیم، چرا که به نوعی می‌توان برآیند تناسبات اصولی یک طراحی کامل و جاافتاده را در نمای جانبی یک خودرو مشاهده کرد.

یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در استایل خودروهای سدان دیفرانسیل جلو برای طراحان، ‌به دلیل نوع جانمایی و آرایش موتور و دیفرانسیل، متناسب ساختن یا قابل هضم کردنِ بصریِ پوزه یا دماغه کشیده خودرو، اُوِرهَنگ زیادجلو و دُم یا صندوق‌کوتاه در جهت خلق یک پیکره کلی زیبا است. شاهین در نمای بغل از فرمی گُوِه‌ای (wedge) برخوردار است که به دلیل خطوط بدنه و قوس کمانی، شکل زیبای سقف حسی پویا  و مهیج به خودرو بخشیده است.

اما بی‌شک اولین فاکتور تاثیرگذار در این‌ نما، سایز تایر خودرو است، به عبارت ساده‌تر هر‌چه تایر بزرگتر باشد به تناسبات و فرم زیباتری می‌رسیم، اما شاهین، به دلیل کوچکی سایز تایر (که البته در این کلاس کاملا منطقی است) یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های مثبت را از دست می‌دهد‌. حجم بدنه (Body Profile) در این خودرو به نسبت سطح شیشه (DLO) در نمای بغل، اندکی پف کرده است. هر‌چند طراحان با خط شانه‌‌ای دو تکه (Shoulder Line) که از گوشه چراغ‌های جلو شروع شده، با قوسی زیبا و در زیر دستگیره درب عقب محو شده و سپس با اختلاف فاصله‌ای اندک و در قالب خطی مجزا از بالای دستگیره درب عقب شروع شده و در نهایت بر روی گلگیر و درب صندوق محو می‌شود، سعی داشته‌اند تا حد زیادی نقص بصری ناشی از افزایش فاصله بین دو محور و متورم شدن بدنه را بکاهند، اما در نهایت این ایراد تناسباتی در نمای جانبی به شاهین وارد است. شاید اگر اندکی خط کمر خودرو (خط زیرین شیشه‌های جانبی) پائین‌تر‌ از موقعیت فعلی بود، با نمایی متناسب‌تر‌ از آنچه‌ هست روبرو بودیم.

در کنار آنچه‌ ذکر شد، طراحی آینه‌های جانبی نیز اندکی بزرگ بنظر می‌رسند که البته به دلیل پوشش دید کامل راننده به طرفین الزامی بوده، اما پایه اتصالی کلفت و زمخت آییه به بدنه قطعا می‌توانست زیباتر، طریف‌تر و با وسواس بیشتری استایل شود. این نکته در جانمایی دستگیره‌های درب‌ها نیز صادق است چرا که آن‌ها نیز اگر اندکی کوچک‌تر و هم سطح با بدنه طراحی و جانمایی می‌شدند قطعا نتیجه حاصل بهتر می‌شد.

بیشتر بخوانید: بررسی طراحی سایپا P90

نمای عقب سایپا شاهین

اما در انتها به‌ نمای عقب خودرو می‌رسیم، همانند نمای جلو در این‌ بخش نیز طراحان‌ به خوبی توانسته‌اند به تناسباتی چشم‌نواز و قابل‌قبول دست یابند، اما نکته عجیب تضادی است که با نمای جلوی خودرو در برخی جزئیات می‌توان مشاهده کرد چرا که خطوط نرم، روان و سیال نمای جلو با رسیدن به ناحیه پشت خودرو جای خود را به خطوطی خشک و هندسی یا اصطلاحا اتوکشیده داده است‌. هرچند این اختلاف در خطوط و حجم پردازی‌ها چندان آزار دهنده نیست، اما قطعا می‌توانست هارمونی بهتری داشته باشد.

به عنوان مثال فرم چراغ‌های دو تکه عقب، در ناحیه برخورد با هم محل درز درب صندوق، بسیار خشک‌ با زاویه‌ای تند و تیز (‌به نسبت المان‌های جلو خودرو) شکل گرفته‌اند و یا گرافیک چراغ روی درب صندوق خام به‌ نظر می‌رسد و می‌توانست همانند گرافیک چراغ‌های عقب (بخش روی گلگیر) و نوار زیبای LED آن پخته‌تر کار شود.

سخن پایانی

در پایان اگر بخواهیم استایل و طراحی بدنه سایپا شاهین را در چند جمله کوتاه و بدور از تعصب یا تنفر توصیف کنیم می‌توان آن را سدانی جذاب، متناسب، با استایلی به‌روز دانست که علی‌رغم تمامی حواشی اعم از شباهتش به فلان خودرو خارجی و ضعف‌هایی که در طراحی جزئیات و تناسبات کلی دارد، اما یک گام بزرگ‌ رو به جلو برای تیم‌طراحی و مدلسازی سایپا در ارایه خودرویی قابل قبول دانست.