صنعت خودروسازی ایران، پس از صنعت نفت بزرگترین صنعت در ایران است. هماکنون ایران با ساخت ۱٬۳۹۵٬۴۲۱ دستگاه خودرو و ۳۵٬۹۰۱ دستگاه خودروی تجاری (در سال ۲۰۰۹) هجدهمین خودروساز جهان و بزرگترین خودروساز خاورمیانه است.
در سال ۲۰۰۹ ایران از لحاظ سرعت رشد صنعت خودرو مقام پنجم دنیا را پس از چین، تایوان، رومانی و هند کسب کرد. اما در چند سال گذشته انتقادات فراوانی به کیفیت و قیمت خودروهای ایرانی وارد شده است. تولید خودرو در کشور ما تاریخچه پرفراز و نشیبی دارد. این فراز و نشیب تقریبا تمامی سالهای پس از انقلاب را شامل میشود چرا که تحریمهای مختلفی که پس از انقلاب علیه کشورمان و به خصوص صنعت خودروسازی اعمال شده این صنعت را طی این سالها بیشتر از مابقی صنایع تحت تاثیر خود قرار داده است.
جدیدترین آمارهای ارائه شده به بورس نشان میدهد سه شرکت بزرگ خودروساز کشور در ۹ ماه سال جاری با وجود رشد ۷ درصدی تولید در مجموع حدود ۵۷۸ هزار دستگاه خودرو به فروش رساندهاند. این در شرایطی است که در بازه زمانی سال گذشته، فروش ۶۳۷ هزار دستگاهی به نام این سه شرکت ثبت شده است.
به این ترتیب، این سه شرکت با وجود افزایش تولید از یک سو و اجرای طرح فروش فوقالعاده از سوی دیگر، نه تنها در تعداد فروش محصولات خود رشدی نداشتند، بلکه در این زمینه با افت حدود ۹ درصدی نیز رو به رو بودهاند. با این حال درآمدی که از فروش ۹ ماهه امسال حاصل شده است، رشد ۵۲ درصدی را نسبت به زمان مشابه به خود میبیند.
فارغ از روشهای مدیریتی اشتباه و ناکارآمدی که سالهاست بر روی صنعت خودروسازی کشورمان سایه انداخته اعمال چندباره تحریمها سبب شده که تولید خودرو در کشورمان هر ساله با چالشهای عجیب و گاها غیر قابل حلی مواجه شود. آنچه مشخص است مهمترین دلیل رشد درآمد فروش را باید در روند تغییر قیمتگذاری محصولات خودرویی در سال جاری جستوجو کرد.
بیشتر بخوانید: ثبت نام اینترنتی محصولات ایران خودرو
تغییر این شیوه، قیمتگذاری محصولات خودرویی را تا حدودی با تورم نهادههای تولید هماهنگ کرده است. این در شرایطی است که آمارهای رسمی باز هم نشان از ضرر تولید با وجود اجرای این شیوه دارد. در هر حال آنچه مشخص است تغییر شیوه قیمتگذاری اگر چه تعداد محصولات به فروش رفته را افزایش نداده، اما در هر صورت نقدینگی مناسبی را با توجه به فروش وارد شرکتهای خودروساز کرده است.
به دلیل تعهدات معوق خودروسازان و همچنین روند رو به رشد محصولات ناقص، رشد تولید با تعداد خودروهای به فروش رفته ناهمخوانی پیدا کرده است. آنچه مشخص است در آمار فروش، فاکتور کردن خودرو ملاک تعداد خودروهای عرضه شده به بازار است. به این ترتیب، صورتهای مالی ارائه شده از سوی شرکتهای خودروساز در سایت کدال سازمان بورس نشان میدهد سه شرکت، تا پایان آذر ماه سال جاری توانستهاند در مجموع نزدیک به ۳۸ هزار میلیارد تومان از محل فروش محصولات سواری خود درآمد کسب کنند. حال آنکه، در پایان آذر ماه سال گذشته در مجموع از محل فروش محصولات سواری خود حدود ۲۵ هزار میلیارد درآمد داشتهاند.
همچنین ایران خودرو، سایپا و پارس خودرو تا پایان آذر ماه سالجاری توانستهاند در مجموع ۵۷۷ هزار و ۹۶ دستگاه خودرو به فروش برسانند؛ اما در همین بازه زمانی در سال گذشته ۶۳۶ هزار و ۷۲۲ دستگاه از محصولات تولیدی این سه شرکت به فروش رفته است. البته این میزان درآمد تنها از مسیر دریافت بهای خالص خودرو به حساب خودروسازان واریز شده است و سایر هزینههای مرتبط با شمارهگذاری، بیمه، عوارض و مالیات ارزش افزوده که در فاکتور فروش درج میشود و از مصرفکننده دریافت میکنند را شامل نمیشود.
سه خودروساز بزرگ کشور در پایان آذر امسال در مجموع ۶۲۸ هزار و ۵۴۹ دستگاه خودروی سواری تولید کردهاند. بنابراین سه خودروساز بزرگ کشور در مجموع بیش از ۸ درصد محصولات تولیدی خود را فاکتور نکردند این درصد در واقع به لحاظ تعدادی، ۵۱ هزار و ۴۵۳ دستگاه از محصولات تولیدی آنها را شامل میشود. در حالی که مقایسه آمار فروش و تولید خودرو تا پایان آذر ماه ۹۹ نشان میدهد که آنها نتوانستهاند تمامی خودروهای تولیدی خود را به بازار عرضه کنند، شاهد هستیم که در سال گذشته در همین بازه زمانی خودروسازان بیشتر از تعدادی که خودرو تولید کرده به بازار عرضه داشته است.
سه خودروساز بزرگ کشور در پایان آذر گذشته تولید ۵۸۷ هزار و ۱۱۱ دستگاه از محصولات خود را در خطوط تولید نهایی کردهاند؛ اما در همین بازه زمانی در مجموع ۶۳۶ هزار و ۷۲۲ دستگاه خودرو فاکتور شده است.مقایسه وضعیت تولید و فروش تا پایان آذرماه سال گذشته نشان میدهد خودروسازان برخلاف سالجاری توانستهاند حدود ۸ درصد بیشتر از میزان تولید خود خودرو به بازار عرضه کنند.
بیشتر بخوانید: ثبت نام اینترنتی محصولات سایپا
ریشه این رشد فروش به میزان تولید را میتوان در حضور محصولات مونتاژی در خطوط تولید خودروسازان جست و جو کرد. سال گذشته، شرکتهای خودروساز این امکان را داشتند تا همچنان پکهای محصولات مونتاژی مانده در گمرک و همچنین محصولات موجود در پارکینگها را به بازار عرضه کنند، اما در سال جاری با اتمام پکهای محصولات مونتاژی خودروسازان تمام تمرکز خود را روی تولید محصولاتی گذاشتند که در داخل امکان تولید دارند و همین اتفاق سرعت عرضه آنها را به نسبت تولید به دلیل چالش تامین قطعات مورد نیاز با کُندی مواجه کرده است.
اما در میان سه شرکت یاد شده ایران خودروییها توانستهاند در جایگاه اول به لحاظ تعداد فروش قرار بگیرند. آبیهای جاده مخصوص تا پایان آذر ماه سالجاری ۳۲۳ هزار و ۸۳ دستگاه از محصولات تولیدی خود را فاکتور کردهاند. بنابراین، ایران خودروییها به تنهایی ۵۶ درصد از فروش کل شرکتهای خودروساز را به خود اختصاص دادهاند. این خودروساز همچنین توانسته رشد فروش را نیز در پایان آذرماه ۹۹ در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته در کارنامه خود ثبت کند.
آبیهای جاده مخصوص در مقایسه با سال گذشته ۴۴ هزار و ۵۰ دستگاه خودروی بیشتری فاکتور کنند بهعبارت دیگر آنها توانستهاند فروش خود را بیش از ۱۵ درصد افزایش دهند. بعد از ایران خودرو، خودروسازی سایپا در جایگاه بعدی فروش به لحاظ تعدادی قرار دارد. نارنجیهای جاده مخصوص تا پایان فصل پاییز امسال توانستهاند ۱۹۰ هزار و ۴۲۷ دستگاه از محصولات خود را به فروش برسانند.
بیشتر بخوانید: محصولات سایپا با فرمول قبلی قیمت گذاری میشوند
فروش این تعداد خودرو توسط نارنجیهای جاده مخصوص به آن معناست که این خودروساز سهم ۳۲ درصدی از فروش کل را به خود اختصاص داده است. اما برخلاف ایران خودروییها، نارنجیهای جاده مخصوص نتوانستهاند به تعداد سال گذشته خودرو به بازار عرضه کنند. آمارهای ارائه شده نشان میدهد فروش آنها در پایان فصل پاییز در قیاس با همین بازه زمانی در سال گذشته با افت همراه بوده است. بر این اساس سایپا توانسته در سال جاری ۱۹۰ هزار و ۴۲۷ دستگاه خودرو برای مشتریان فاکتور کنند که این تعداد در مقایسه با تعداد خودروی فروخته شده در سال گذشته افتی نزدیک به ۳۴ درصدی را نشان میدهد. فروش این خودروساز در سال گذشته ۲۸۸ هزار و ۳۷۱ دستگاه بوده است.
پارس خودرو به عنوان سومین شرکت بزرگ خودروساز نیز در رده سوم فروش به لحاظ تعداد قرار دارند. این خودروساز در بازه زمانی یاده شده در سالجاری ۶۳ هزار و ۵۸۶ دستگاه از محصولات خود را فاکتور کرده است. پارس خودروییها توانستهاند سهم ۱۲ درصدی از کل فروش شرکتهای خودروساز را به خود اختصاص دهند. این خودروساز نیز مانند شرکت مادر خود (خودروسازی سایپا) افت فروش را در سالجاری به نسبت سال گذشته تجربه کرده است. مقایسه میزان فروش امسال پارس خودروییها در پایان آذر ماه ۹۹ با فروش آنها در همین بازه زمانی در سال گذشته به لحاظ تعداد افت ۵ هزار و ۷۳۲ دستگاهی و به لحاظ درصد افتی بیش از ۸ درصد را نشان میدهد.
تنها در طی ده سال گذشته صنعت خودروسازی ما دو بار با تحریمهای بینالمللی مواجه شد و هر بار نیز تقریبا اکثر شرکای خارجی کشور را ترک کرده و عملا فرآیند تولید خودرو متوقف شد. جالب است با گذشت تقریبا یک دهه از سالهای ابتدایی دهه نود که سالهای طلایی صنعت خودروسازی کشورمان محسوب میشوند بسیاری از چالشهای خودروسازان همچنان باقی مانده و طی ۱۰ سال گذشته تقریبا هیچ راه حل بلند مدت کارایی برای این چالشها پیادهسازی نشده است.