بسیاری از کارها از چندین و چند بخش تشکیل شده‌اند که انجام آنها از توانایی ما خارج است. به همین دلیل می‌توانیم اجرای یک بخش یا همه آن را به شخص یا تیم دیگری واگذار کنیم. در طول روز پروژه‌ها و کارهای زیادی وجود دارد که توسط افراد یا تیم‌های مختلف انجام می‌شود. همیشه در یک طرف کارفرما یا سفارش‌دهنده قرار می‌گیرد و در طرف مقابل هم مجری را می‌بینیم که به او پیمانکار هم گفته می‌شود. البته ناگفته نماند که افراد دیگری چون مشاور، ناظر و… هم ممکن است در این بین حضور داشته باشند. اغلب چنین فرایندهایی طی یک قرارداد پیمانکاری انجام می‌شوند که در ادامه بیشتر درباره آنها می‌خوانید.
همیشه تاکید می‌شود هیچ کاری را بدون عقد قرار محکم و رسمی انجام ندهید. در هر قراردادی، جزئیات به خوبی مشخص می‌شود و نه‌تنها هر کس وظایف و تعهدات خودش را می‌داند، بلکه احتمال برداشت‌های شخصی به حداقل می‌رسد. ضمن اینکه قراردادهای حقوقی مانع از مشکلات بعدی خواهد شد.
یکی از پروژه‌های مهمی که تعداد آنها هم در بازار کم نیست، پروژه‌های ساختمانی و کارهای مربوط به ساخت و ساز است. در فرایندهای اجرایی موارد این چنینی، کارفرما، مهندس مشاور، مهندس ناظر، پیمانکار و … حضور دارند. برای انجام چنین پروژه‌هایی قراردادی با عنوان قرارداد پیمانکاری منعقد می‌شود تا مجری بداند که چطور باید کار را به سرانجام برساند.
قرارداد پیمانکاری چیست؟
اگر بخواهیم خیلی ساده برایتان این قرارداد را تعریف کنیم باید بگوییم قرارداد پیمانکاری بین کارفرما و مجری کار منعقد می‌شود. در این قرارداد، یک بخش یا همه فرایندهای اجرایی یک پروژه با شرایط و مشخصات معین، در ازای زمان و هزینه مشخص به یک شخص یا تیم واگذار می‌شود. البته ناگفته نماند که این قرارداد فقط مربوط به پروژه‌های ساختمانی نیست و در بسیاری از حوزه‌های دیگر هم کاربرد دارد.
این قرارداد هم مانند هر نمونه دیگری اجزای ثابتی چون موضوع، تاریخ، قیمت، نحوه پرداخت و… را دارد. عقد قرارداد پیمانکاری کمک می‌کند تا تمام تعهدات طرفین و جزئیات پروژه به صورت شفاف مشخص شود و شاهد مشکلات بعدی نباشیم.
معمولا پیمانکارها در طول اجرای پروژه با مشکلات مختلفی مواجه می‌شوند. به همین دلیل از نظر زمان تحویل پروژه و پرداخت هزینه‌ها، این پیش‌بینی درقرارداد صورت می‌گیرد تا مشکلی پیش نیاید. ضمن اینکه معمولا چون پروژه‌ها سنگین هستند، باید ضمانت‌های اجرایی لازم هم دریافت شود.
در ادامه بیشتر درباره انواع قرارداد پیمانکاری و جزئیات آن صحبت می‌کنیم.
انواع قرارداد پیمانکاری
قراردادهای پیمانکاری با توجه به ماهیت و موضوعی که دارند، به شکل‌های مختلف تقسیم‌بندی می‌شوند. در این بخش می‌خواهیم بیشتر به این موضوع بپردازیم و ببینیم جزئیات هر کدام چگونه است.
قرارداد کارفرمایی
این نوع قرارداد یکی از مرسوم‌ترین گزینه‌هایی است که کاربرد زیادی دارد. کارفرماها معمولا ماشین‌آلات و تجهیزات لازم را دارند و از نظر کارشناسان و متخصصان کمبودی احساس نمی‌کنند. مشکل اصلی اینجاست که برای اجرای کار نیروی انسانی و کارگر کافی ندارد. به همین دلیل به صورت پروژه‌ای با این افراد قرارداد می‌بنند.
به این مدل قرارداد کارفرمایی، قرارداد امانی هم گفته می‌شود و بیشتر در پروژه‌های متوسط شهری کاربرد دارد که توسط شهرداری‌ها، شرکت آب و فاضلاب، زیباسازی، مسکن و شهرسازی و … انجام می‌شود.
قرارداد براساس فهرست
بخش عمده‌ای از این قرارداد که تمرکز ویژه‌ای روی بحث هزینه‌ها و جزئیات کار دارد، توسط مهندس مشاوره آماده می‌شود. در این نمونه بخش‌های مختلف به صورت جداگانه بررسی شده و هزینه‌های آن مشخص می‌شود. سپس مبالغ مشخص شده به صورت فهرست‌بندی و مقطوع درج شده و برای کارفرما ارسال می‌شود. در ادامه هم کارفرما بررس‌های لازم را انجام می‌دهد. بعد از قطعی‌شدن جزئیات پروژه، هزینه سختی کار، بیمه کارگاه و کارگران، راه‌اندازی و جمع‌آوری کارگاه و … مبلغ کل قرارداد نهایی شده و قرارداد منعقد می‌شود.
تقسیم‌بندی قرارداد پیمانکاری بر اساس نوع عقد قرارداد
روش دیگری که می‌توان برای تقسیم‌بندی قرارداد پیمانکاری در نظر گرفت، براساس نوع عقد قرارداد است. در ادامه این مورد را هم بررسی می‌کنیم:
قراردادها از نظر نوع عقد قرارداد به دو گزینه زیر تقسیم می‌شوند:
- قرارداد پیمانکاری تشریفاتی: در این نمونه، علاوه‌بر جزئیات اساسی و لازم که باید در قرارداد وجود داشته باشد، کارهایی هم تحت عنوان تشریفات در نظر گرفته می‌شود که جزئیات آن باید در قرارداد قید شود. معمولا در این مورد، تشریفات شامل شرایط ویژه سازمان‌های کارفرما، فرم‌های ضمانت‌نامه و … می‌شود.
- قرارداد پیمانکاری ساده: همان‌طور که مشخص است این نمونه، شامل مفاد اصلی و اساسی قرارداد می‌شود و تشریفات قبلی را ندارد.
دسته‌بندی جامع انواع قرارداد پیمانکاری
- قراردادهای پرداخت کلی (Lump Sum): این نمونه یکی از مرسوم‌ترین قراردادهای پیمانکاری است که در آن پیمانکار وظیفه اجرای همه پروژه با قیمت مشخص را دارد. این قیمت‌گذاری به صورت زیر است:
- قیمت ثابت (Fix)
- قیمت شناور (Floating)
- قراردادهای دائمی (Continual Contracts): بعضی از پروژه‌ها هستند مانند تعمیر و نگهداری که باید به صورت دوره‌ای تکرار شوند. بنابراین کارفرما تصمیم می‌گیرد هزینه cdhnd نکند و از طرف دیگر همیشه درگیر انتخاب پیمانکار نباشد. بنابراین قرارداد دائمی بسته می‌شود. این قرارداد سه مدل دارد:
- قراردادهای سریال Serial Contracts
- قراردادهای با قابلیت تغییر Continuity Contracts
- قرارداد با دوره زمانی محدود Term Contracts
- قراردادهای سنجشی (Measurement Contracts): بعضی از قراردادها هستند که در ابتدای کار نمی‌توان قیمت دقیق مشخص کرد. بنابراین هزینه به صورت تخمینی مشخص شده و در آخر کار مبلغ نهایی تعیین می‌شود.
- قراردادهای بازپرداخت هزینه (Cost Reimbursement Contracts): در این روش هزینه‌های مربوط به کارگران، راه‌اندازی و جمع‌آوری کارگاه و مواد مصرف‌شده محاسبه و به اضافه سود به پیمانکار پرداخت می‌شود.
- قراردادهای مدیریتی (Management Contracts): همان‌طور که مشخص است این قرارداد بیشتر جنبه مدیریتی و نظارتی بر فرایندهای اجرایی دارد.
- قراردادهای مدیریت پروژه (Project Management Contracts): اگر قرار است پروژه‌ای سنگین در کوتاه مدت انجام شود، قرارداد مدیریت پروژه می‌تواند گزینه خوبی باشد. در این روش همه موارد پروژه با پیمانکار است و در ازای پیشرفت کار بخشی از هزینه دریافت می‌کند.
- قراردادهای طراحی و ساخت (Design And Build Contracts): در این نمونه هم پیمانکار فقط هزینه مربوط به طراحی و ساخت موارد مشخص شده از سوی کارفرما را برعهده دارد.
- قراردادهای ساخت و توسعه: در این نوع قرارداد هم پیمانکار در بخش‌های مختلفی از پروژه فعال است و در ازای پیشرفت و نتیجه حاصل شده دستمزد می‌گیرد.
برای مطالعه بیشتر درباره قوانین املاک، مطالب زیر را از دست ندهید:
قرارداد پیمانکاری دولتی چیست؟
براساس تعریف، در قرارداد پیمانکاری، یک سمت کارفرما و سمت دیگر پیمانکار قرار دارد. در مواردی که کارفرما دولت باشد، به آن قرارداد پیمانکاری دولتی گفته می‌شود. در این مورد، پیمانکار موظف به رعایت شرایط عمومی پیمان است و باید به مصوبه‌ها و دستورالعمل‌های سازمان برنامه بودجه و ستاد راهبری و سیاست‌گذاری نهاد ریاست جمهوری پایبند باشد.
مفاد قرارداد پیمانکاری
قرارداد پیمانکاری با قراردادهای دیگر تفاوتی ندارد و همان بندهای اصلی و همیشگی باید رعایت شود. مهم‌ترین آنها این موارد هستند:
- تعهدات طرفین نسبت به یکدیگر
- زمان و شرایط پرداخت
- زمان تحویل پروژه
- شرایط فسخ
- جزئیات مربوط به پروژه
در برخی موارد ضمانت‌های اجرایی، تعیین خسارت، عدم افشای اطلاعات و.. هم ضمیمه قرارداد اصلی می‌شود.
جمع‌بندی
قرارداد پیمانکاری یکی از رایج‌ترین قراردادهایی است که انواع مختلفی از آن منعقد می‌شوید. یک طرف آن کارفرما و طرف دیگر پیمانکار قرار دارد و پیمانکار موظف است کارهای مشخصی را در ازای هزینه و زمان تعیین شده برای کارفرما انجام دهد. این قرارداد انواع مختلفی دارد که در این مطلب درباره این موضوع و جزئیات آن صحبت کردیم.
